Ntlhontlho wa Misava Hinkwayo lowu nga ni Switandzhaku eka Miganga ya Hina

Ku cinca ka maxelo i mhaka leyi khumbaka matlhelo hinkwawo ya misava, ku katsa na Afrika-Dzonga. Loko mahiselo ma ri karhi ma tlakuka, swiendlakalo swa maxelo yo biha swi ya swi tala ku va kona naswona ti- ecosystem ti langutane ni mintlhontlho leyi nga si tshamaka yi va kona.

Hi ku ya hi va Phanele ya le Xikarhi ka Mimfumo ya ku Cinca ka Maxelo (IPCC), mintirho ya vanhu, ngopfu-ngopfu ku hisiwa ka mafurha ya fossil, hi yona yi hlohlotelaka ku cinca ka maxelo. Vuyelo bya xiendlakalo lexi xa misava hinkwayo by na switandzhaku eka mbango, ikhonomi, na vaaki va Afrika-Dzonga.

Afrika-Dzonga ri le khombyeni ngopfu eka switandzhaku swa ku cinca ka maxelo hikwalaho ka ku titshega ka rona hi vurimi na switirhisiwa swa ntumbuluko. Dokodela Sarah Ndlovu, mutivi lonkulu wa Afrika-Dzonga eka ku cinca ka maxelo, u vurile leswaku, “Ku tlakuka ka mahiselo na ku cinca ka maendlelo ya mpfula swi tisa nxungeto lowukulu eka sekithara ya hina ya vurimi, leswi nga swa nkoka eka nsirhelelo wa swakudya na vutomi bya le makaya.”

Hakunene, ku cinca ka maxelo swinga endla leswaku kuva na dyandza, kuhunguteka ka mbuyelo wa swibyariwa, na ku engeteleka ka ku hlaseriwa ka swibyariwa hi switsotswana, leswi nga ha khumbhaka van’wamapurasi lavantsongo na vurimi bya mabindzu. Leswi, hi hala tlhelo, swi nga endla leswaku ku pfumaleka swakudya, ku tlakuka ka minxavo ya swakudya ni ku tlakuka ka mpimo wa vusweti.

Ku ya emahlweni, ku cinca ka maxelo ku nyanyisa mintlhontlho ya mbango leyi nga kona eAfrika-Dzonga. Dr. Ndlovu u yile emahlweni a vula leswaku, “Ku hambana ka swilo swa hina swo hlawuleka, ku katsa na tinxaka ta xifaniso xo fana na rhino na African penguin, swi le khombyeni hikwalaho ka ku lahlekeriwa hi ndhawu yo tshama eka yona, ku cinca ka ti ecosystems, na ku tlakuka ka

ku va swi va ekhombyeni ra mavabyi.”
Ku tlakuka ka magadlati ya malwandle na ku khuluka ka mati ya le ribuweni na swona swi tisa khombo lerikulu eka miganga ya le ribuweni ra lwandle na switirhisiwa swa le ribuweni ra Afrika-Dzonga.

Loko swiendlakalo swa maxelo yo biha swi ya swi tala, tiko ri langutane ni ku tala ka ndhambi, leswi nga endlaka leswaku nhundzu yi onhaka, vanhu va rhurhisiwa ku ya eka ndhawu yo hlayiseka hambi ku ri ku endla leswaku van’wana va lahlekeriwa hi vutomi.
Ku lulamisa mintlhontlho leyi, Afrika-Dzonga ri bohekile ku teka magoza yo hunguta na ku tolovela ku cinca ka maxelo.

Tiko ri tinyiketerile ku hunguta ku humesiwa ka tigasi ta greenhouse na ku hundzukela eka ikhonomi ya khaboni ya le hansi. Ku engetela kwalaho, migingiriko yo fana na Qhinga ra Rixaka ra ku Cinca ka Maxelo [The National Climate Change Adaptation Strategy] ri kongomisa eka ku aka ku tiyisela na ku tlakusa nhluvukiso lowu nga heriki.

Dokodela Ndlovu u kandziyisa nkoka wa ku nghenelela ka vaaki na dyondzo eku lwisaneni na ku cinca ka maxelo. “Hi fanele ku lemukisa hi vuyelo bya ku cinca ka maxelo na ku nyika matimba eka vanhu na miganga ku teka magoza,” ku vula yena. “Hi ku amukela maendlelo lama nga ta tshama nkarhi wo leha, yo fana na ku tirhisa eneji hi ndlela leyinene na ku hunguta thyaka, hi nga endla ku hambana lokukulu.”

ku cinca ka maxelo i ntlhontlho wa misava hinkwayo lowu nga na switandzhaku na laha kaya eAfrika-Dzonga. Vutivi bya Dokodela Sarah Ndlovu, mutivi wa ndhuma wa Afrika-Dzonga, byi kombisa xihatla xo lulamisa mhaka leyi.

Hi ku tirhisa maendlelo na ku kurisa ku nghenelela ka vaaki, Afrika-Dzonga ri nga hunguta switandzhaku swa ku cinca ka maxelo na ku aka vumundzuku byo tiyisela swinene eka hinkwavo.