Matimu ya Xikwenga eka Vucema na Mitsembyani

Hi Pilot Mnganyi

Khale wa khaleni loko byalwa bya manguva lawa byi nga se tinyika matimba, vanhu va khale va titumbuluxerile vhinyo ya vona hi mati ya nsinya wa Xikwenga. Vhinyo leyi a yi vitaniwa vucema a kuri xinwiwa lexi a xi ri xa xintu, tlhelo murhi wa nkoka.

Muleteri wa vaendzi kusuka entangeni wa ntumbuluko wa Makuya, January Maluleke, u kombisa leswaku nkoka wa vucema wu siyerisaniwile malembe yo leha kusuka eka xitukulwana ku ya fika eka xitukulundhuwe. “Vakhale a va cela mbhovo eka tshindi ra nsinya wa Xikwenga, kutani va nghenisa phayiphi leyi yi nga ta kota ku koka mati ya nsinya, kutani ya nghena endzeni ka xibye. Ku endla vhinyo leyi a swi teka masiku yo ringana manharhu, kumbe ku tlurisa. A va peta xinhongana ku kota ku kambela nantswo na mavupfelo ya yona”, ku boxa Maluleke.

Loko va heta ku kangetela, mati a ma va ma ri ka rhi ma vila hi tlhelo ra ku endla vhinyo. Vukarhi bya vhinyo ya vucema byi hlohloteriwa ngopfu hi nkarhi, loko yi tshama ngopfu, yi va na vukarhi bya xiyimo xa le henhla. Maluleke u tsundzuka vucema hi tindlela ta wona ta matirhelo yo tala, a nga tivi vucema ku ri xinwiwa xa xinyanyu ntsena, kambe a byi tirha tanihi xinwiwa lexi axi antswisa na vununa bya vavanuna. A va pfumela leswaku vucema byi engetela matimba no antswisa vutomi bya vavanuna.

“A hi tiva leswaku vucema byi ndlandlamuxa matimba, xikan’we na ku titshembha eka vavanuna”, ku engeta Maluleke hi ku n’wayitela. Hambiswiritano, matirhiselo ya vucema ma yile ma hungutekana hi ku famba ka nkarhi. Hikokwalaho ka vhinyo ya ximanguva lawa, vantshwa a va yisanga emahlweni vukona bya vhinyo ya xintu.

“Manguva lawa, vanhu va rhandza vhinyo leyi xavisiwaka emavhengeleni, ku nga ri ya xintu. Leswi swi endla leswaku vuswikoti bya ku endla vucema byi ya byi ri karhi byi lahleka” ku boxa Maluleke. Hambileswi vucema kunga rimitsu ra ntsheketo wa ndhavuko, matimba na matirhelo ya byona a byi nga kamberiwanga hi vativi va sayese. Vulavisisi byi kombisa leswaku vukarhi bya vucema a byi tiveki, hambi ku ri switandzhaku swa byona loko munhu a byi n’wile. Hambiswiritano, ndhuma ya vucema yi tlangile xiphemu xa nkoka eka miganga yo tala emikarhini ya khale.

Ehandle ka ku endla vucema, nsinya wa Xikwenga wu na nkoka swinene. Nsinya wa Xikwenga wu tswala mihandzu ya makwangala leyi dyiwaka. Tshindi ra wona ri tirhisiwa ku aka, marhavi ya wona ya tirha ku endla swikotlola na titambhu to tiya swinene. Hi ndlela leyi, nsinya wa Xikwenga a kova nsinya ntsena, hikuva wu nyika vutumbelo na ndhavuko.

Hambileswi vhinyo ya vucema yi nga ha tirhisiwiki ngopfu loko kuri na mikhuvo, matimu ya yona ya ha hanya. Matimu ya yona ya khomiwile hi vadyuhari na vatlhokovetseri va matimu, ku nga ri hi swa vhinyo ntsena, kambe na hi xiyimo xa wona eka vutivi bya ndhavuko.