Vaaki va Nwa Mati na Swifuwo

Hi Pilot Manganyi

Vaaki va miganga ya ka Malamulele ku katsa Josefa, Maviligwe na miganga ya le kusuhi va langutanile na nkayivelo wa mati. Leswi swi vek  vutomi xikan’we rihanyo ra vona ekhombyeni.

Swina malembe yo hlaya miganga leyi yi ri karhi yi pfumala mphakelo wo ringanela wa mati. Vaaki va boheka ku hanya hi mati yale minambyeni, ku xava, kumbe mati ya pitsi. Va kombisa leswaku xiyimo xa ku pfumaleka ka mati xiya xi nyanya hikokwalaho ka nguva ya dyandza, leswi endlaka leswaku mati yo tenga ma nga ha kumeki.

“Hi pfuka hi mahlambandlopfu hi lava ku kelela mati, mikarhi yin’wana hi vuya hi ri hava mati”, ku vula muaki wa muganga wa Boxahuku James Maluleke. U yile emahlweni a boxa leswaku mati ma kumeka ma nga tenganga. “Vana va khomiwa hi mavabyi, na le ndzeni hikuva hi kuma mati etindhawini leti ku n’waka na swifuwo”.

Loko milambu yi hela mati, vaaki va xava mati eka vanhu lava va nga na swipandza-mananga, kumbe ku xava eka vanhu lava va nga borha mati. Hambiswiritano, ku hanya hi ku xava mati swa durha, swi tikisela na vutomi bya lava va pfumalaka swa le mandleni.

Vatirhela mfumo va rihanyo kusuka eka Malamulele va tivisa leswaku loko vaaki va hanya hi mati yo ka ya nga tenganga, swi endla leswaku va-va ekhombyeni ra mavabyi yo fana na kholera, ku khomiwa hi le ndzeni, na ntluleto wa vuvabyi bya nhlonghe.

Vakamberi va mbango va kombisa leswaku, ku cinca ka nguva, dyandza, na ku pfumaleka ka vukorhokeri hi swona swi vangaka mhango leyi. Mahiselo na ku pfumaleka ka mpfula swi vanga nkayivelo wa mati, ku pfumaleka ka mphakelo wa mati emathangini ya miganga, na ku tsan’wiwa ka tindhawu leti aku borhiwile mati hi swona swi vangaka nkayivelo wa mphakelo wa mati.

Hambiswiritano, vaaki va hanya hi ku virisa mati kumbe ku ringeta ku ma tengisa hi ku tirhisa endlelo ra xikhale ra ku sefa hi xibye ku endlela ku papalata mavabyi. Va rihanyo va kombisa leswaku mikhuva yo tano a yi tshamisekanga loko mati ma nga kamberiwanga.

Vaaki va kombela leswaku Masipala wa Vhembe wu hatlisa wu lunghisa tindhawu leti a ku borhiwile mati. Loko swi nga se fika kwalaho, mphakelo wa mati eka miganga ya ka Malamulele wu ta ya emahlweni wu kayivela. Vaaki va chava ku khomiwa hi mavabyi yo hambana-hambana tanihileswi mati lawa va ma kumaka ma nga tenganga.