Musi wa Ndzilo wu Dlaya Vanhu Vo Hlaya
Hi Mkateko Ndlovu
Vanhu vo tlula 700 wa timiliyoni eAfrika va titshegile hi tihunyi kumbe ndzilo wa malahla leswaku va sweka swakudya. Ku sweka hi tihunyi swi na khombo swinene hikuva musi lowu humaka wu thyakisa mbango.
Ndzilo lowu pfulekeke wu vanga mafu ya 600,000 hi lembe eAfrika naswona i khombo ra xiyimo xa vumbirhi eka rihanyo eka tikonkulu. Ku cincela eka switofu leswi swi tirhaka kahle swi nga sivela ku tlula 250 wa timiliyoni wa tithani ta ku humesiwa ka khaboni-dayokisayidi (CO2) hi lembe. Hambiswiritano mindyangu yo tala a yi swi koti ku tixavela switofu.
Nhlangano wa TASC VBR wu sungurile mapfhumba yo nyikela switofu swa mahala ematikoxikaya ku ri ndlela yo hunguta nthyakiso wa mbango. Switofu leswi swi tirhisa tihunyi letintsongo naswona a swi humesi musi wo tala. Musi wu na khombo hikuva wu humesa swilo swo hambana-hambana leswi thyakisaka mbango ku katsa tikhabono-monokisayidi ni ti-nitrogen leswi sivelaka ku vonakala ka dyambu ni ku vanga mpfula ya asidi.
Ku onhaka ka ntumbuluko hikokwalaho ka musi ni swilo leswi thyakeke eka mbango swi nga va na xiave xo biha eka makhwati, swihari swa nhova ni swibyariwa swa vurimi. Musi wu na nghozi eka Ku cinca ka maxelo hikuva wu na ti-gasi leti vangaka ku hisa ka misava to tanihi khaboni-diyokisayidi, methane ni ti-nitrous-oxide leswi hoxaka xandla eka ku hisa ka misava ni ku cinca ka maxelo.
Eneji ya le henhla ya ku hisa ka switofu yi hunguta musi hi kwalomu ka 50%, leswi swi hungutaka swinene timhangu ta mavabyi ya ku hefemula eka vavasati na vana lava va hlanganaka ngopfu na ku thyakisiwa ka moya wa le makaya. Ku hangalasiwa ka switofu swi sungula hi nongonoko wo lemukisa vaaki leswi swi katsaka na ku burisana na swirho swa vaaki na varhangeri ku nyika vuxokoxoko mayelana na phurojeke na matirhiselo ya switofu.
Endzhaku ka ku lemukisa vaaki, vatirhi va TASC va hangalasa switofu na ku tirhisa sisiteme ya vulawuri bya vuxokoxoko ku kuma vuxokoxoko lebyi byi lavekaka eka ku tsarisiwa na ku vekiwa tihlo eka phurojeke. Vaamukeri va sayina ntwanano na TASC lowu tiyisisaka leswaku TASC yi nga ha tlhelela emakaya ya vona ku langutisisa matirhiselo ya xitofu.
