Michini yo Gembula eSwiphazeni a yi le Nawini.

Hi Themba Chauke

Bodo yo Gembula ya Limpopo, hi ku tirhisana na Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Ikhonomi, Mbango na Vupfhumba eLimpopo, va lemukisa vinyi va swiphaza hinkwavo lava yisaka emahlweni migingiriko yo gembula swi nga ri enawini etindhawini ta vona. Ku nga ri khale, switandzhaku swa maendlelo lawa swi ta endla leswaku xiphaza xi pfariwa nkarhinyana kumbe xi pfaleriwa makumu xikan’we na ku suriwa ka phomende ya xiphaza.

Leswi swi ta endzhaku ka loko Bodo yo Gembula ya Limpopo, yi ya emahlweni yi teka michini yo hlaya yo gembula swi nga ri enawini lembe na lembe. Bodo yo Gembula ya Limpopo hi ku tirhisana na va LEDET, swi nga endleka ku nga ri khale va tirhisana na swiyenge swo hambana-hambana, leswi swi katsaka timasipala, Maphorisa ya Tiko ra Afrika-Dzonga xikan’we na Ndzawulo ya Xikaya ku teka goza ra vukarhi ku lwisana na vanhu lava endlaka migingiriko leyi yo ka yi nga ri enawini exifundzheninkulu xa Limpopo.

Mufambisinkulu wa Bodo yo Gembula eLimpopo, Tatana Gregory Makoko, u kombisile ku hlundzuka ka yena eka maendlelo lawa yo ka ya nga ri enawini tanihileswi ku tekiweke michini yo hundza gidi eka tin’hweti ta 36 leti hundzeke. Makoko wa tshembha leswaku Bodo yo Gembula ya Limpopo a yi nga ha teki mixupulo yo vevuka eka vanhu lava va nga ta voniwa nandzu wo teka xiave eka maendlelo lawa ya onhaka ikhonomi ya Limpopo, ku nghenisa vana eka ku gembula ko ka ku nga ri enawini leswi swi onhaka xindzhuti xa xiyenge xo gembula xikan’we na ku hundzula xifundzhankulu xo saseka xi va vutumbelo bya maendlelo yo pfumala nawu ya migingiriko yo ka yi nga ri enawini.

Kasi ku vuriwa leswaku timali leti endliwaka hi migingiriko leyi ti seketela migingiriko yo ka yi nga ri enawini yo fana na: Mitlawa ya vaxavisi va swidzidziharisi; Ku tlhakisiwa ka vanhu; xikan’we na ku tekiwa ka ikhonomi ya le malokixini na le matikoxikaya hi ndlela ya tihanyi.

Va Bodo yo Gembula ya Limpopo, va tlherile va kombisa leswaku va na ku tsakela ku tirha kusuhi na Ndzawulo ya Vuhlayiseki bya Vaaki xikan’we na Maphorisa ya Tiko, ku sivela michini leyi loko yi rhwaliwile hi; ku teka michini yo gembula swi nga ri enawini emagondzweni, ku teka timovha hinkwato leti ti rhwalaka michini leyi xikan’we na ku khoma vachayeri lava va nga ta kumeka va tleketla michini yo gembula yo ka yi nga ri enawini.

Va Nhluvukiso wa Ikhonomi, Mbango na Vupfhumba eLimpopo, va vilerisiwa hi vanhu lava yisaka emahlweni migingiriko yo gembula swi nga ri enawini hi ku tirhisa michini leyi eswiphazeni swa vona, naswona vinyi va swiphaza va tikomba va nga vilerisiwi hi ndziho lowu va nyikiwaka wona hi khoto ya majisitara leyi sukelaka eka R500 ku ya eka R1 500. Va vula leswaku mindziho leyi a yi nge he vi na ntikelo tanihileswi ku endliwaka magidi-gidi ya tirhandi hi vanhu lava kondletelaka migingiriko yo gembula swi nga ri enawini.

MEC wa Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Ikhonomi, Mbango na Vupfhumba eLimpopo, Tshitereke Matibe, u sorile maendlelo yo gembula swi nga ri enawini lawa a kombiseke leswaku ya sivela xifundzhankulu ku tumbuluxa swivandla swa mitirho, ku hluvukisa vaaki na ikhonomi ya le matikoxikaya na le malokixini. “Ku fanele ku va na mixupulo ya matimba exifundzheninkulu ku lwisana na migingiriko yo gembula swi nga ri enawini,” ku vula MEC Matibe.

Ku lwisana na mhaka leyi, Xiyenge xa Nawu xa Bodo yo Gembula ya Limpopo, hi ku tirhisana na maphorisa ya tiko, va ya emahlweni va endla vulavisis xikan’we na mapfhumba swin’we ku susa michini leyi etindhawini ta vaaki. Kasi ku fayeleriwa ka michini leyi tekiweke eswiphazeni swi endliwile hi siku ra ti 23 Mawuwani 2025, kusukela hi awara ya nkaye nimixo, ejaratini ra swikirepe ra Bosveld, ePolokwane.