Ndlopfu a yi Fi hi Rimbambu Rin’we

Hi Dunisani Ntsanwisi

Vadyondzi va xikolo xa le henhla xa Hanyani Thomo va bile hansi endzhaku ka loko va tsandzekile ku hlula eka mphikizano wa swikolo lowu a wu khomiwile hi South African Reserve Bank’s prestigious Monetary Policy Committee. Xidlodlo xa mphikizano lowu a xi katsa bazari leyi a yi ta pfuna vayondzi ku yisa emahlweni tidyondzo ta vona. Vadyondzi va xikolo xa Hanyani Thomo va langutanile na vumundzuku lebyi byi nga tshamangiki kahle endzhaku ka loko va tsandzekile ku hlula eka xidlodlo lexi.

Ehenhla ka swikolo leswi nga nghenelela eka mphikizano lowu, Xikolo xa Hanyani Thomo xi vile xin’wana swikolo leswi fikeleleke nxaxameto wa swikolo swa khume swa Giredi 12. Xikolo lexi xi tlangile xiphemu lexikulu hiku yimela xifundzhankulu xa Limpopo eka mphikizano wa 2024/25 laha xi nga kuma xiyimo xa vunkombo.

Mphikizano lowu wu endleriwile ku dyondzisa vana hi mahlayelo na matsalelo, xikan’we ku twisisa matirhelo ya nawu eka swa timali. Vadyondzi va hlengeletiwile hi mitlawa ya mune-mune, laha a va languteriwile ku rhumela xitsalwana hi tlhelo va hlela swiyimo leswi ndlandlamuxaka ntswalo wa swa timali. Enzhaku ka sweswo, vadyondzi va languteriwile ku yimela mavonelo ya vona.

Ku vile na masagwati lawa ya katsaka ya vana, xikolo na mudyondzisi naswona va kotile ku ma fikelela. Vana va kumile ntsengo wa R8, 000, mudyondzisi a kuma khompyuta ya xikhatlana, xikolo xi kuma ntsengo wa R14, 000. Vadyondzi va twile va khomiwa hi tingana endzhaku ka loko sagwati ra bazari va nga ri kumanga, tanihileswi va nga tsandzeka ku fikelela swilaveko swa kona.

Mudyondzisi wa tidyondzo ta ikhonomi Isaac Chauke, u boxa leswaku kuva vadyondzi va yena va kumile masagwati i nhlohlotelo lowukulu swinene. Hambiswiritano, vumundzuku bya vana byi sarile exinyamini endzhaku ka loko va ta va va tsandzekile ku fikelela sagwati-nkulu ra bazari. Sagwati ra mpfuno wa swa timali a ku tava kur i nkateko swinene hikuva vana vo tala va huma evuswetini.

Chauke u tekile goza ra ku endla xikombelo eka mfumo, na van’wamabindzu leswaku va endla minyikelo ya tibazari ku pfuna vana va xikolo xa Hanyani Thomo. “Ehandle ka swiyimo swa mindyangu leyi va humaka eka yona, vana lava va kombisile vutshila lebyikulu, naswona vumundzuku bya vona byi entile. Ndzi na ku tshembha leswaku a va nge tsundzukiwi ntsena tanihi vadyondzi lava yimeleke xifundzhankulu xa Limpopo eka mphikizano wa MPC Schools Challenge, kambe va ta va xa n’wachumu mundzuku”, ku engeta Chauke.

Chauke u lava ntiyisiso leswaku vana va ta kuma mpfuno wa swa timali ku pfuna vadyondzi va yena leswaku va ta tsala xikambelo va tiyile. Leswi swi ta endzhaku ka loko banginkulu ya Afrika-Dzonga yi hlohloterile vana ku endla xi kombelo, yi tlhela yi boxa leswaku yi ta va langutela.

“Vana lava va tirhile hi matimba eka mphikizano wa lowu hi ku yimela xifundzhankulu xa Limpopo, naswona a swi fanelanga leswaku nyuku wa vona wu helela evoyeni ku kota mbyana”, ku engeta Chauke.

Chauke u yile emahlweni a paluxa leswaku, “xikulu lexi vana va xi lavaka i mpfuno lowu wu nga ta va kotisa ku suka eka xiyimo lexi va nga eka xona ku ya fika kun’wana. Swi xiximekile leswaku nchumu wa nkoka tanihi bazari xi nyikeriwa vana lava, hambi ku ri hi mfumo wa Limpopo, kumbe vanyikeri van’wana ku hlohlotela vumundzuku bya vana”.

Hambileswi vana va nga tsandzeka lembe leri, Chauke u tiyisisile leswaku vana va ta engeta va nghenelela mphikizano wa lembe leri landzelaka. “Hi tiyimiserile nghenelela mphikizano lowu landzelaka hi matimba, hi ta tirhisa ntokoto na swihoxo swa lembe leri ku hlula”.

Vumundzuku bya vana lava va mune byi yimile emaninginingini eka nkarhi wa sweswi, kambe hi vekile ku tshembha ka hina e mavokweni ya mfumo na va n’wamabindzu ku tisa ku cinca.