Migingiriko yo Antswisa switarata yi Sungula

Hi Themba  Chauke

Vaaki va muganga wa ka Khakhala va le ku mbhoniyeleni ka migingiriko ya ku endliwa ka phevhumende ya ku antswisiwa ka switarata swa le ndzeni ka miminti kusuka eka girawulu. Nitrho lowu se wu sungurile ximfumo naswona ku twala mipfumawulo ya maganaganda endhawini liya.

Ku vuriwa leswaku eka phurojeke leyi, ku vekisiwile R32 wa timiliyoni, leyi yi nga ta endla migingiriko leyi leswaku vaaki va oloveriwa hi mafambelo emugangeni wa ka vona. Phevhumende leyi yi languteriweke ku endliwa ku vuriwa leswaku yi ta endliwa 3.8 wa tikhilomitara.

Ku ya hi masipala wa Giyani, phurojeke leyi yi languteriwa ku teka tin’hweti ta khume leswaku yi fika emakumu. Vukona bya michini na vatirhi byi tiyisa nhlana eka vaaki ku kombisa leswaku phurojeke leyi se yi sungurile, leswi swi amukeriwaka hi mandla mambirhi hi vaaki lava va toloveleke ku famba eka mapatu ya jihu.

Migingiriko yo sungula yo tsala-tsala se yi gimetiwile naswona enkarhini wa sweswi ku languteriwa ku nghena magandaganda na vatirhi leswaku va yisa migingiriko yo endla phevhumende leyi emugangeni wa ka vona.

Migingiriko leyi yi katsa ku ceriwa ka switarata leswi swi nga kona ku antswisa swilaveko swa mpimo wa switarata leswi laha ku faneleke ku endliwa phevhumende. Ku vona leswaku migingiriko yo endla phevhumende leyi yi famba kahle, mukondiraka u le ku tirheni hi matimba ku vona leswaku ku kumeka switirhi leswi swi fanelke ku endla migingiriko leyi.

 “Ntirho lowu wu faneleke ku endliwa enkarhini wa sweswi i ku hlengeletiwa ka girawulu leyi yi lavekaka na swin’wana switirhi swa le ka tshaku ra phevhumende kusuka eka ndhawu leyi swi faneleke ku tekiwa kona, ku tiyisisa leswaku switirhi leswi swi faneleke swi fanele ku va kona leswaku migingiriko leyi yi ya emahlweni,” ku hlamusela muvulavuleri wa masipala wa Giyani Steve Mavunda.

 “Enkarhini wa sweswi, phurojeke leyi yi le ka 12%, naswona swilo hinkwaswo swi languteka kahle swinene,” Mavunda u ya emhalweni laha a vuleke leswaku u na ntshembho eka mukondiraka leswaku u tirha ntirho wa yena hi ndlela leyi yi faneleke, naswona loko mukondiraka a tirha hi ndlela leyi swi vula leswaku u ta heta ntirho hi nkarhi lowu wu vekiweke.

Kasi phurojeke leyi yi vuriwa kuva yi ta pfuna vaaki va muganga wa ka Khakhala eka jihu leri a ri va karhata loko timovha ti famba eka switarata leswi, leswi swi tlhela swi thyakisa na tindlu ta vona xikan’we na ku va na xiave xo biha eka timhaka ta rihanyo ra vaaki.

Kasi phevhumende leyi yi ta tlhela yi antswisela timovha ta swilamulelamhangu, swifambo swa vana va xikolo xikan’we na timovha ta vaaki loko va ya emitirhweni. “Ku humelela ka phurojeke leyi hi nkarhi lowu wu pimiweke swi ta kombisa ku tiyimisela ka masipala ku hetisisa makungu ya wona, hi ku yisa vukorhokeri bya nkoka eka vaaki,” ku gimeta Mavunda.