TIKO RA CHINA RI ENDLA DYAMBU
Hi Dunisani Ntsanwisi
Tiko ra China ri tivisile matiko hi makungu ya rona yo endla kumbe ku tumbuluxa dyambu ro ka ri nga ri ra ntumbuluko.
Eka nkari wa sweswi dyambu ri hahisiwile kuya exibakabakeni laha ri nga tshama kwalomu ka 17 wa timinete naswona ri tlhele ri hisa 70 000 000° million leswi vulaka leswaku ri hisa ka ntlhanu loko ri pimanisiwa ni dyambu ra ntumbuluko.
Hinkwaswo leswi ku tirhisiwe nuclear tanihi xiphemu xo endla dyambu leri. Dok Gong Xianzu wa Institution of Plasma Physics of the Chinese Academy of Science u vula leswaku leswi i ku teka goza rin’we ku _kelela ku navela ka vona. Kasi leswi hinkwaswo swi humelela exifundzeninkulu xa Anhui kona kwale etikweni ra China. Nuclear fusion expert DR Gong Xianzu EASta u hlamusela leswi ”tanihi makungu ya kahle tanihileswi hi vonaka hi laha ku cinca ka mpimo wa mahiselo emisaveni swi nga na matimba ha kona naswona matiko ya misava ya fanele ku tirhisana hi matimba ku sivela mhaka ya muxaka lowu”.
Dyambu leri ri humesa swihlawulekisi swo fana na dyambu ra ntumbuluko va tlhela va kombisa leswaku swi nga kota ku tlhela swi olovisela xiphemu xa misava tanihileswi dyambu leri ri nga ta tisa vuphakeri bya gezi leri tengeke leri nga _kiki emakumu. Gezi leri tengeke ku fana na swimilana leswi lavaka dyambu leswaku swi kota ku hanya naswona dyambu leri ri tiyisisa leswaku hi tshama hi ri na dyambu leswaku swibyariwa swa hina swi hanya hambi hi nguva ya xixika. Dyambu leri ri tlhela ri tirhisiwa eka gezi ra Solar ku endla gezi tani hi leswi solar yi kumaka ndzilo wa yona ku suka eka dyambu kasi dyambu leri ri endla leswaku ku tshama ku ri na dyambu ro nyiketa solar ndzilo.
Swi ta tlhela swi hunguta ntikelo eka mphakelo wa gezi loko vanhu va tirhisa solar tanihileswi matiko man’wana ya misava ya kumaka dyambu ri ntsongo loko yi fananisiwa ni tiko ra Afrika. Tiko ra China ri sungule ku endla swikambelo hi emahelo ya lembe ra 2021 hi n’wheti ya N’wendzamhala ku _ka eka nkarhi wa sweswi va nga endla swikambelo swi nharhu. Swikambelo leswi swi koxa kwalomu ka $950 billion kasi leswi hinkwaswo ku languteriwe nkwama wa $1 trillion.
Makungu lawa ya kona hi ku tirhisana na 35 wa matiko lawa ya katsaka China, Japan, Russia, South Korea, United States kasi na matiko hinkwawo ku suka eka European Union. China ri langutela ku yisa emahlweni swikambelo ku _kela n’hweti ya Khotavuxika 2022.
