Rihanyo ra vana

Share the News

Hi Lulama Maluleke

Va vutivi va swa rihanyu va kombisa nkoka wa leswaku, ku thlaverisa vana mirhi ya nsawutiso swi na nkoka swinene. Swi pfuna na ku dyondzisa mirhi wa n’wana leswaku wu kula wukarhi wu tiva ku ti lwela na ku tiyisa masocha ya mirhi ku tirha timfanelo ta ku fambisela ku le swivavi na mavabyi wahi kumbe wahi. Swi sivela na ku hlangana hlangana ka mirhi wa n’wana loko a ha ri tsongo, Xin’wana xa nkoka hi nthlavelo wa vana I mhaka ya leswaku wu sivela na mavabyi lawa a ya ta tumbuluka eka tinxaka leti landzelaka, kambe nthlavelo wu sivela tinxaka teto ta mavabyi ya nga se fika. Vuvabyi bya ku hambana hambana ku katsa marhuda, ebola, Zika, HIV/AIDS, swine flu, chicken pox, measles xikan’we na Covid19 I minxaka ya mavabyi lawa ya nga na nsawutiso wa kona ku sivela ku andza na ku hunguta leswaku ya nga tluleli hi ku olova eka warikwavo, na leswaku mavabyi lama ma nga ti kumi ma karhi ma hanya malembe layo tala ya landzelaka. Hambi leswi swine flu yi nga nyamala yi nga va na matimba ya ku vuya  loko vanhu vo tshika kumbe ku yima ku sawutisiwa. Nthlavelo kumbe sawutiso I wa mani na mani, nthlavelo wu na nkoka eka vana lava tsongo va ha ku tswariwaku. va rihanyu va kombisa leswaku swa fanela ku thlavela wansati wa muyimani ku sivela vuvabyi lebyi nga ta hlasela rihanyu ra yena na n’wana loyi a nga se fikaku, n’wana lo ntsongo na yena wa fanela ku sawutisiwa ku suka ka nthlavelo wa ku tswariwa ka yena, nthlavelo wa vhiki, nthlavelo wa tinhweti tinharhu, ta ntsevu kumbe ku thlaveriwa ku fikela exikarhi ka tinhweti ta 36 leswaku masocha ya mirhi ya sivela mavabyi.

Ku sivela nthlavelo ngopfu ngopfu eka n’wana lowu ntsongo swi nga va na nghozi swinene eku kuleni ka yena, hi thlelo ra swa miehleketo, swa rihanyu, na swa dzano ra yena. Manana Mabidilala mu ongori eKremetart clinic eGiyani va hlohlotela na ku tsundzuxa vatswari leswaku va nga tekeli ehansi mhaka ya ku thlaverisa vana, swi nga endleka a tlule tinhweti, minga endla mhaka ya leswaku a ya etliliniki ya le ku suhani a ta kota ku pfuneka, kambe swi va kahle loko n’wana a thlaverisiwa hi nkarhi wa yena.

Nguva ya Khotavuxika na Mawuwani I nguva yaku yisa vana va xinuna lava nga lunghela ku ya engomeni va ya dyondzisiwa ku va majaha ntiyela na ku va vavanuna lava heleleke. Kambe eka minkarhi ya manguva lawa ahi vana vangani va majaha va yisiwaka engomeni ya xintu, vatswari votala va teka ndlela ya ku yisa vana va vona emadokodeleni ku ya tsemisa ntsena. Vutivi byin’wana bya vununa lebyi byi humesiwaka na ku endliwa engomeni ya xintu a va vi na byona vutivi lebyi. Masakona Hlungwani loyi a nga mutswari wa Nsuku Hlungwani u yisile n’wana wa yena eka dokodela ku ya tsemisa, laha anga hlamusela leswaku hi swona leswi faneleke ku ya tsemisa, yena ta ni hi mutswari a nga voni nkoka wa leswiya swinwani. Va rihanyu va kombisa leswaku swi na nkoka ku va vana va majaha va ya tsemisa hikuva swi hunguta ku tluleriwa hi vuvabyi lebyi tlulelaka hi ti mhaka ta masangu, swi sivela na ku khomiwa hi mfukuzani evununeni, na ku sivela murhandziwa wa wena wa xisati ku khomiwa hi mfukuzani e xivelekelweni. Ku susa nsuvu swi pfuna na leswaku vuvana byi tshama byi basile.

Tinxaka hiku hambana hambana va endla mhaka ya vu ngoma ku hambana, kambe ku endla ngoma eka n’wana wa jaha loyi a nga kula swinene hi malembe swi veka rihanyu ra yena enghozini. Eka tinxaka tin’wani va endla mhaka ya vungoma hi siku ra vu nhungu ra ku velekiwa ka n’wana. ku tsaka eka n’wanuna swi kona endzaku ka ku ya engomeni. Hambiswiritano ngoma ya xintu yitshama yi ri xihundla eka lava vanga fanelangiki ku tiva hi leswi endlekaku kumbe ku endliwa kwale ngomeni, ntsena xa nkoka I ku tsemisa leswi nga lulameriwa eka rimbewu ra wun’wana na wun’wana wa xinuna. Lembe na lembe hi nguva ya khotavuxika vana va xinuna va tekiwa va yisiwa ngomeni laha va fanelaka ku va vatshama kona mavhiki nyana e nhoveni kule na mindyangu ya vona, laha va faneleke ku va va rikarhi va dyondzisiwa milawu yakuva waxinuna. Xikongomelo nkulu xa ngoma hikona ku dyondzisa vana va xinuna hi vununa bya vona kambe na leswaku va tsemisa evununeni ku sivela mavabyi yak u tala na ku sirhelela lava va nga ta nghenelela na vona eka timhaka ta masangu. Malembe ndzaku engomeni ku vile na vana van’wani lava nga hundza emisaveni hikuva ku endliwa vutsemisin bya tihanyi, kambe sweswi engomeni va pfumela leswaku n’wana a ya a tsemisile kusuka hile ka dokodela kutani loko se a horile a ko ta ku ya engomeni kuya dyondza tidyondzo to tala ta vavanuna. Engomeni ku endliwa mintirho ya kona hi xintu, vana lava va tsemisaka kwale va kuma na mirhi ya swimilani swa le nhoveni leswi va pfunaka ku horisiwa. Tatana Makola murhangeri wa ngoma e switandini swa Mopye ukombisa leswaku “swa fanela leswaku n’wana wunwani na wun’wani wa xinuna a ya engomeni, kusukela ka malembe wahi kumbe ku dyondza a swi na mpimelo, kambe swi va kahle swinene loko vana vata va ha tsakama kusukela eka malembe ya khume”

Vatswari eka muqhivela wa ti 16 Mawuwani 2022, va amukele vana va vona hi ndlela ya ku tsakisa swinene. Miganga leyi amukela swingoma-tshuku a yi swi amukela hi ku tsaka. Vatswari va xavile na tinyiko ta ku amukela vana na kuva kombisa leswaku se I vavanuna va kurile. Ndhavuko wa fanela ku hlayisiwa na swona tidyondzo ta xinuna ta fanela ku yisiwa emahlweni eka vana lava tsongo leswaku va kula va ka ri va tiva leswi faneleke.

 

 

Christopher Mcinga

MeD8 Media Administrator

Christopher Mcinga has 7 posts and counting. See all posts by Christopher Mcinga

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *