Mirhi ya Xintu

Hi Lulama Maluleke
Khale ka khaleni va kokwana wa hina a va horisa timbanga na ku tshungula swivavi swihi kumbe swihi hi ku tirhisa swimilana swa nhova na ku endla swa ku arhavela hi ku katsa swimilana na mati ya ku vila. Swirho swin’wana swa swiharhi naswona a va swi tirhisa ku tshungula mavabyi yo karhi, ku dya tinyunghu ta mihandzu yo karhi, na ku dya/cakunya timintsu ta swimilana, na ku endla vukhongeri bya xintu ku nga ku phahla ku va va kota ku horisa mavabyi. Kambe hi ku famba ka nkarhi na ku cinca ka minkarhi leyi, mirhi leyi yi tirhisiwaka ku horisa vuvabyi, timbanga na swivavi eka masiku ya sweswi i mimirhi leyi yi nga endliwa hi swa xilungu- hileswaku yi processed. Vakokwana a va dya swimilana swi ri tano kumbe va swi kandza kutani va swi dya, switirha. Nkarhi wun’wana a va tirhisa mati ya swimilana swo karhi ku va va swi tola emirhini ku horisa na ku sivela mavabyi lawa ya ha taka. Kun’wana a va teka mati ya swimilana leswi va tota laha ku nga na mbanga kutani va hola, munyu na wona i swin’wana swa minchumu leyi tirhisiwaka tani hi mirhi ya xintu. Kambe eka nkarhi wa sweswi, mimirhi yi endliwile hi swimilana swa ku hambanahambana kambe hi ku andza/ku kula ka thekinoloji, va nghenisa swimilana leswi emichinini leyi pfunaka ku antswisa matirhirhelo ya mirhi leyi. Nhlayo yi komba leswaku, i vantima vatsongo lava va ha tirhisaka tindlela ta xintu loko swi ta eka timhaka ta rihanyu. Vanhu vo tala va tirhisa tindlela ta ximanguva lawa ta mirhi ku kuma mpfuneto eka swa rihanyu ra vona.
Ti 31 ta Mhawuri 2022 a ku ri siku leri ku tlangeriwaka ‘African Traditional Medicine Day’ hileswaku ku tlangeriwa siku ra mirhi ya xintu. Swimilana swa ku fana na moringa, xikwavava, swirhi, nyunghu ya ovacado, jojoba, olives, Aloe vera, basil, peppermint, ginger, Echinacea, makamba ma nsinya ya ku hambana hambana i swilo leswi a swi tirhisiwa tani hi mirhi ya xintu. “Swimilana swin’wana hi risema ra swona, wa swi kota ku va u horisa kumbe u ti twa u va u hanya kahle emirhini.” Lama i marito ya kokwana Gigwana lava va nga hi rungulela hi matirhiselo ya mirhi ya xintu. Kokwana Gigwana va kombisile leswaku ku kandza makamba/matluka, na ku virisa tinyungu xikan’we na nyungu ya ovacado, kumbe ku dya swimilana swi ri swoxe a ku ri ndlela ya ku ti pfuna hi swa rihanyo khaleni ka masiku. Ku sindza rimintsu kutani u tola embangeni, a ku ri ndlela ya ku hatlisa swinene ku va mbanga yi hola. Hi ku tsundzuka na ku tlangela mirhi ya xintu swi fanerile leswaku hi tsundzuka maendlelo ya xintu ya vutshunguri, hi tlhela hi seketela lava na le ka minkarhi ya sweswi va ha yisaka mahlweni ni vutshunguri