Tsevu wa vanhu va khotsiwa hi ku lwela mati

Hi Andrew Hlongwane

Kwalomu ka tsevu wa vanhu eka magidigidi wa vaakatiko va miganga ya le hansi ka masipala wa Tzaneen, exifundzheninkulu xa Limpopo va khomiwile loko van’wana va vavisekile endzhaku ka loko va tekile goza ro kombisa ku vilela hi mhaka ya vukalo bya mati.

Eka mhangu leyi, maphorisa va tivisile leswaku bindzu ra ka Harmony, eBindzulani, ri khutuziwile ku yiviwa mabyala na mugayo. Kasi lori yo rhwala nyama ya ka Bush-Valley yi vumbuludziwile yi tekeriwa tinyama ta tihuku hi nkarhi wa xitereka lexi.
Leswi swi endlile leswaku madokodela na vatirhi vo hambanahambana va tsandzeka ku famba hi ku va magondzo hinkwawo ya pfariwile ku katsa na gondzo ra R36 leri hlanganisaka doroba ra Tzaneen, Lydenburg na Bushbuckridge eMpumalanga.
Vaakatiko va tirhisile maribye, switina, marhavi, mathayere na swin’wana ku pfala magondzo.

Xitereka xi sungurile xi nga ri na mazolonga, kambe swilo swi te swi ta onheka loko maphorisa ya xifundzhankulu ma sungula ku hangalasa vakombisa-ku-vilela hi ku balesela hi swibhamu, laha vanhu van’wana va nga vaviseka, ivi tsevu va khomiwa hi maphorisa.
Swikolo hinkwaswo swa le Nkowankowa, Dani na tindhawu-akelana swi pfarile vhiki ku endlela vuhlayiseki bya vana va xikolo na mathicara.

Loko Meyara wa xifundzhatsongo xa Mopani a ringeta ku endzela vaakatiko leswaku va ta burisana a nga pfumeleriwangi, u hlongoriwile. Kasi hi tlhelo rin’wana, vakombisakuvilela van’wana a va hakerisa vachayeri va timovha mali leswaku va kota ku va pfulela va hundza. Ku vikiwa leswaku vachayeri va mathekisi a va hakerisiwa khumentlhanu wa tipondo ku hundza.

Loko hina vaNthavela hi rhendzeleka na magondzo hi ringeta ku hlanganisa mahungu hi byeriwile leswaku a va tirhi hi mahungu ntsena va le ka mali nakona xitereka xa mati xi va endlele ntirho.

Tsakani Sambo wa makumemune wa malembe, mutshami wa muganga wa Dani, u vile na nkateko wo hoxa rito eka phephahungu ra hina.
Sambo u hlamuserile leswaku swi endla tin’hweti timbirhi na mavhiki va ri hava mati leswi endlaka ku ri va tsandzeka ku hlantswa swiambalo swa vona.
“Ku hlantswa hi fanele hi rhwala timpahla hi ya enambyeni erichindzele (Letsitele river) laha ku nga enhoveni nakona ku na va swaboha ni vula timbanyele. Nakona masipala wa hina u tsandzeka na ku hi tisela mati hi tithiraka. Loko vo hi tisela mati namuntlha hi loko hi ta fa hi torha hikuva hi ta tshama hi rivala. Xirilo xa hina, hi kombela mati hikuva a ku na vutomi handle ka mati,” ku vula Sambo.
Hi tsandzekile ku kuma tlhelo ra va Mopani hambi leswi muvulavuleri wa masipala wa Greater Tzaneen, yena Neville Ndlala a nge matimba i ya Mopani kambe vona a va nge hlamuli
Muvulavuleri wa xitichi xa maphorisa xa Ritavi manana Gavaza Mawila u hlamuserile leswaku xitereka xi sungurile xi tika swinene hikuva a ku nga ri na movha leyi a yi tsemakanya yi ya dorobeni ku fikela loko xifundzhankulu xi rhumela ntlawa wa maphorisa ku ta tisa ntshamiseko.
“Eka xitereka lexi hi khomile tsevu va vanhu ku tlhela ku pfuriwa nandzu wo yiva eka bindzu ra ka Harmony Liquor store. Lava khomiweke va yisiwile ehubyeni…” ku hlamusela Mawila.