Xinghunghumani xa Corona xi yimisa misava hi milenge

Ntungu wa mavabyi ya Corona wa ka ri ku nghenela tiko ra Afrika-Dzonga hi swintsongo-ntsongo. Sweswi tiko ra Afrika-Dzonga ri endlile swikambelwana swa xintsongontsongwana xa Corona eka vanhu kwalomu ka 400 000 etikweni hinkwaro, naswona nhlayo ya vanhu lava khomiweke hi Xitsongotsongwana lexi se yi tshunela eka 12 000 na mafu yo tlula 200 etikweni hinkwaro.

Nhlayo ya vanhu lava kamberiweke etikweni hinkwaro i yi ntsongo loko ku langutisiwa nhlayo ya vanhu va tiko ra Afrika-dzonga leyi nga eka 60 wa mamiliyoni. A swi le rivaleni leswaku nhlayo ya vanhu lava nga na xitsongotsongwana lexi yi fika kwihi, tani hi leswi ka ha saleke nhlayo ya le henhla ya vanhu lava nga se kamberiwaka xitsongotsongwana lexi.

Mfumo wu tivisile leswaku wu ta sungula pfhumba ro kambela vaaki hi xitalo naswona leswi swi nga ha humesa erivaleni loko pfhumba ra puresidende Cyril Ramaphosa ri tirhile ro yimisa migingiriko ya tiko hinkwayo ku ringeta ku sivela ku tluletiwa ka xitsongotsongwana lexi.

Vaaki va ka ri ku tsundzuxiwa ku landzela swiletelo swa mfumo na madokodela ku papalata ku tluletiwa hi xitsongotsongwana lexi, leswi katsaka ku hlamba mavoko hi xisibi minkarhi hinkwayo, ku papalata ku tikhoma xikandza, Ku tshama emakaya, ku papalata ku tshama kusuhi na vavabyi, ku basisa swilo swa le kaya hi minkarhi hinkwayo xikan’we na ku tipfala loko munhu a khohlola.

Ku hlamuseriwa leswaku Corona yi tumbulukile eWuhan, eChina, naswona yi hangalakile na misava hinkwayo laha yi tluleleke vanhu vo tlula mamiliyoni ya mune na mafu yo tlula 250 000 emisaveni hinkwayo. Lexi tikelaka swiyenge swa vutshunguri emisaveni hinkwayo, hi leswaku murhi wo tshungula xitsongotsongwana lexi a wu se kumeka, naswona ku hlamuseriwa leswaku swi nga ha teka tin’wheti ta 18 ku kuma murhi wo tshungula xitsongotsongwana lexi.

Vukona bya xitsontgotsongwana lexi etikweni ra Afrika-Dzonga byi le ku hoxeni ka xiave xo biha eka vaaki eka vutomi bya vona bya siku na siku, laha vaaki vo tala va nga tshama emakaya ehandle ka miholo leswi tlhelaka swi hoxa na xandla eka ku tikisela ikhonomi ya tiko ra Afrika-Dzonga.

Hambi swi ri tano, tikor a Madagascar ri tirhisa murhi lowu kumiweke etikweni leriya laha matiko ya kwalomu ka 34 eAfrika ya seketelaka murhi lowu naswona tikor a Afrika-Dzonga a ri se boxa to tala hi murhi lowu, hambi leswi va World Health Organisation va alanaka na murhi lowu.