Leswi u faneleke ku swi langutela loko u kurisa n’wana loyi a nga na vutsoniwa bya vuswikoti.

Hi siku ra 21 Nyenyankulu 2021, a ku nga langutisiwi ntsena siku ra Timfanelo ta Ximunhu

ntsena, kambe na ku langutisa siku ra vanhu lava hanyaka na vutsoniwa bya vuthlarhi

emisaveni hinkwayo

 

Loko swi ta hlamarisa ku kuma leswaku wena kumbe muhlekisani wa wena u tikile n’wana

loyi a nga khumbhekaka hi vutsoniwa bya vuswikoti loko a ta beburiwa, i makungu ya kahle

yo titshuneta kusuhi na xipano xa kahle xa vutshunguri.

 

Leswi i mavonelo ya Dr Iqbal Karbanee, dokodela wa vana na CEO wa Paed-IQ Babyline, loyi

eka hungu leri a tsundzuxaka vatswari lava languteleke vana leswaku va nga ha kotisa ku

yini, na leswi va nga swi langutelaka eka malembe yo sungula ya vutomi.

Siku ra vanhu lava hanyaka na vutsoniwa bya Vuswikoti emisaveni: Leswi u nga swi

langutelaka ku kurisa n’wana loyi a ng ana vutsoniwa bya vuswikoti.

 

Ku kuma leswaku u ta va mutswari i nkarhi wo nyanyula eka vanhu vo hlaya. Kambe ku

kuma leswaku u ta va mutswari wa n’wana loyi a hanyaka na vutsoniwa bya vuswikoti, swa

hlamarisa swinene. Loko swi vula leswaku u ta kurisa n’wana loyi a hanyaka na vutsoniwa

bya vuswikoti, swi ta na mintlhontlho, tiyisisa leswaku u na xipano xa kahle xa vutshunguri

lexi ku seketelaka,

 

Hi nkarhi lowu misava yi tsundzukaka siku ra vanhu lava hanyaka na vutsoniwa hi ti 21

Nyenyankulu, i nkarhi wa kahle ku tiva hi ku hetiseka leswi vatswari va langutelaka swona

eka tin’hweti to sungula ta vutomi lebyi va byi languteleke loko va languterile ku kuma

n’wana loyi a hanyaka na vutsoniwa bya vuswikoti. Leswi swi vuriwa hikokwalaho ka

mativelo ya ndhavuko yo chava ku vulavula hi mhaka leyi kumbe eka ku kuma n’wana loyi a

hanyaka na vutsoniwa bya vuwikoti.

 

“Nchumu wa nkoka swinene lowu munhu a faneleke ku wu twisisa hi vuvabyi lebyi tivekaka

tanihi Trisomy 21 hi leswaku swi taleriwile hi mintlhontlho, loko ku langutisiwa leswaku

ndyangu hinkwawo wa khumbheka. Ku twisisa hi la kunkulu swa laveka,” ku vula Dr Iqbal

Karbanee, dokodola wa vana na CEO wa Paed-IQ Babyline, ndhawu ya vutshunguri leyi

nyikaka switsundzuxo naswona leyi vaaki va tshembheleke eka yona hi masiku yo sungula ya

1000 ya vutomi bya n’wana kusukela loko munhu a tikile ku ya emahlweni.

 

Vuvabyi lebyi byi endliwa hi ku ndlandlamuka ka nharhu (trisomy) eka ti chromosome ta 21

naswona swi khumba 1 eka 800 wa vana lava beburiwaka. Ku ya hi Dr Karbanee, vuvabyi

lebyi byi tolovelekile eka muxaka lowu wa vuvabyi.

 

U vule leswaku ku na tindlela to hlaya leti vuvabyi lebyi byi nga kumekaka ha kona hi

minkarhi yo tika na ku hloriwa tanihi leswi swi nga kona minkarhi hinkwayo. Ku hloriwa swi

endliwa ngopfu eka lava va nga le ka xiyimo lexi nga tsakisiki naswona leswi swi humelela hi

minkarhi yo hlaya eka vamanana lava nga na malembe yo hlaya.

“Loko u tikile naswona swi kumeka leswaku u tikile n’wana loyi a nga na vuvabyi lebyi, swi

nga ha hlamarisa swinene eka vatswari naswona vatswari va fanele ku teka xiboho xo

hlayisa vuyimani kumbe e-e. leswi i xiboho lexi xi tekiwaka hi vinyi naswona xi fanele ku

tekeriwa enhlokweni hi vurhon’wana endzhaku ka ku burisana na vanhu hinkwavo lava

khumbhekaka, xin’wana xa nkoka na xipano xa vutshunguri.”

Vana lava khumbheka hi vuvabyi lebyi bya vutsoniwa byo pfumala vuswikoti va le ka xiyimo

xa khombo ro tluletiwa hi ku tsandzeka ko kari emirhini ya vona. Vatswari va fanele ku

twisisa leswaku vana lava va ha ku beburiwaka va fanele ku hloriwa hi tindlela hinkwato ku

tiyisisa leswaku mirhi ya vona yi tirha kahle. Ku va dyisa swi nga ha va ntlhontlho swinene

tanihileswi ku tsana ka titlapfana swi fambisanaka na Trisomy 21.

.

“Ndlela ya kahle ku tirhana na mhaka leyi i ku tiyisisa leswaku xipano xa vutshunguri xa

khumbheka hi minkarhi hinkwayo tanihi ku landzelerisa na ku endla swikambelwana leswi

swi nga na nkoka. U fanele ku tiyisisa leswaku u nga tshembha xipano xa wena xa

vutshunguri; leswi swi ta va na nkoka ku kuma mpfuno lowu lavekaka eka swilaveko swa

n’wana,”ku vula Dr Kardanee.

U engeterie hi ku vula leswaku loko u ri vana van’wana endyangwini, swilaveko swa n’wana

loyi a hanyaka na vuvabyi lebyi swi hambanile na van’wana vana, naswona swi ta lava

munhu un’wana na un’wana ku twisisa xiyimo lexi.

“Gondzo ro kula ka n’wana loyi ri ta salela endzzaku naswona langutela leswaku n’wana u ta

sungula ku tshama na ku kasa endzhaku ka nkarhi kutlula hilaha ku languteriweke ha kona.

Ku dyondza eka xikolo xo hlawuleka swi ta laveka xikan’we na ku tshamela ku endzela

madokodela ya marhambu na madokodela yo mbulavulo,”ku vula Dok Karbanee. “Loko ndzi

vule sweswo, ku kuma n’wana loyi a nga na vuvabyi lebyi swi ta lava leswaku swi tekeriwa

enhlokweni endyangwini, mahungu ya kahle hi leswaku vana lava beburiwaka va ri na

vuvabyi lebyi va tala ku va vana lava hanyaka hi ndlela yo tsakisa naswona vatswari va tala

ku vika leswaku va tsakisa emitini”

 

“Vulavula na dokodela wa wena wa vana hi swivilelo swa wena hinkwaswo, ku chava,

kumbe leswi u swi languteleke tanihileswi ku nga ntirho wa yena ku kondletela ku hlayisiwa

ka n’wana na ku tiyisisa leswaku rihanyo ra n’wana ri va kahle.” ku gimeta Dok Karbanee.