Ku Lemukisa: Pfhumba ra CLP
Hi Ntsakisi Gracia Chauke
Hi Ravumbirhi, 29 Hlangula 2024, Huvo ya Masipala wa Xifundzantsongo xa Sekhukhune yi khomile pfhumba ra nkoka ro lemukisa leri kongomisiweke eka cleft lip na palate (CLP). Xiendlakalo lexi, lexi a xi ngheneriwile hi varhangeri va ndhavuko, vatirhi va nhlayiso wa rihanyo, na swirho swa vaaki, a xi kongomisiwile eka ku dyondzisa vanhu hi xiyimo lexi tolovelekeke xa ku velekiwa.
Cleft lip na palate i swiyimo swaku velekiwa laha kungana ku pfuleka kumbe xivandla eka nomu kumbe ehenhla ka nomu. Swi humelela loko swivumbeko swa xikandza leswi vumbekaka eka n’wana loyi a kulaka swi nga pfali hi ku helela.
Xiyimo lexi xi khumba kwalomu ka 1 eka 500 kuya eka 700 wa ku velekiwa. Ku vuriwa leswaku vana lava velekiweke va ri ni xiyimo lexi va nga ha langutana ni swiphiqo swa ku dya, ku vulavula ni ku twa. Vutshunguri bya CLP byi lava ntlawa wa vativi, ku katsa ni madokodela ya vuhandzuri, vatshunguri vo dyondzisa ku vulavula (speech therapists) ni vativi va swakudya (nutritionists), leswaku va pfuna vana lava leswaku va hanya kahle
MEC wa ndzawulo ya rihanyo exifundzheninkulu xa Limpopo, Dieketseng Mashego, loyi a rhangeleke mbulavurisano, u kandziyisile nkoka wo lava mpfuneto wa swa vutshunguri. “Hi hlohlotela vatswari lava nga na vana lava khumbekaka hi xiyimo lexi ku lava mpfuneto eka tindhawu ta hina ta rihanyo. CLP i xiyimo xa vutshunguri, hayi vuloyi, naswona xiyimo lexi xi nga lulamisiwa hi vativi,” a hlamusela.
Vaaki vo tala eka miganga yo hambana va pfumala vuxokoxoko mayelana na CLP, leswi endlaka leswaku migingiriko yo lemukisa yo fana na leyi yi va ya nkoka swinene. Hi ku dyondzisa vaaki, ngopfungopfu lava nga ha vaka va nga ri na mfikelelo eka dyondzo ya ximfumo, pfhumba ri kongomisa ku tiyisisa leswaku wun’wana na wun’wana u twisisa xiyimo na vutshunguri lebyi nga kona.
Xiendlakalo lexi xi kombisile ku tinyiketela ku antswisa rihanyo ra le makaya exifundzheninkulu xa Limpopo, hi xiga lexi nge: “A Hi Kuriseni Limpopo Swin’we” na “Ku Nga Siyi Munhu.” Hi ku hangalasa vutivi na ku herisa mavonelo yo hoxeka, pfhumba leri ri lava ku nyika matimba eka mindyangu na ku yi khutaza ku lava mpfuno lowu vana va vona va wu dingaka.
Loko mbulavurisano lowu rhendzeleke milomu leyi pandzekeke na ririmi wu ya emahlweni, i swa nkoka leswaku miganga yi hlangana, yi seketelana, na ku seketela switirhisiwa swo antswa swa rihanyo. Hi ku lemuka lokukulu, hi nga tiyiseka leswaku n’wana un’wana ni un’wana u kuma nkhathalelo lowu a wu fanelaka.
