Vabohiwa va antswisa mbuyelo wa vona wa ntlawa wa 12

Dunisani Ntsanwisi

82.6% wa nhlayo ya vabohiwa lava humeleleke eka tidyondzo ta vona ta ka ntlawa wa 12 wa lembe ra 2019, i xikombiso xa leswaku xiyenge xa vululami xa tiko xi tinyiketerile eka ku antswisa nkoka wa xiyimo xa dyondzo laha tikweni.
Hikokwalaho ka ku lava ku antswisa dyondzo eka vabohiwa emakhotsweni, ndzawulo ya vululami laha tikweni yi nyika dyondzo ya mani na mani emakhotsweni ya tiko eka vabohiwa. Ku vuriwa leswaku ndzawulo leyi, yi  na kwalomu ka swikolo swa 16 swa nkarhi hinkwawo emakhotsweni, naswona eka swikolo leswi, ku na swikolo leswi mfumo wu tirhisanaka na minhlangano leyi tiyimeleke emakhotsweni leswi kumekaka eMangaung na le Kutama Sinthumule.

Ndzawulo yi tshembha leswaku ku kuma dyondzo a swi helelanga, kambe ku laveka na mbuyelo wa xiyimo xa le henhla, hikokwalaho ndzawulo yi vona leswaku dyondzo leyi nyikiwaka vabohiwa i ya xiyimo xa le henhla leswaku vabohiwa va vuyeriwa. Ndzawulo ya vululami yi vula leswaku yi ta ya emahlweni yi tirhisana na ndzawulo ya dyondzo ku vona leswaku vadyondzi va vabohiwa va kuma dyondzo loko va ri emakhotsweni.

Ku vuriwa leswaku vabohiwa va nyikiwa nkateko nakambe wo kuma dyondzo eka makhotso hinkwawo ya tiko ra Afrika-Dzonga leswaku va antswisa xiyimo xa vona xa dyondzo, leswaku va ta hoxa xiave eka tiko ra Afrika-Dzonga. Ndzawulo yi vona swi ri na nkoka leswaku dyondzo yi fanele ku tekiwa tani hi nchumu lowu nga na nkoka eka vaaki hinkwavo. Dyondzo yi fanele ku sirheleriwa, naswona yi lava leswaku vanhu va tinyiketela ku vona leswaku vanhu va kuma dyondzo hi ku hetiseka.

Kasi vabohiwa va hlohloteriwa leswaku va fanele ku endla leswi vaaki va swi languteleke eka vona, leswi ku nga ku cinca eka mahanyelo lawo biha ku ya eka lamanene. Leswi ku vuriwa leswaku hi swona swi nga endlaka leswaku vabohiwa va kota ku hoxa xiave lexinene etikweni endzhaku ko heta swigwevo swa vona, Ku vuriwa leswaku leswi a hi vutihlamuleri bya ndzawulo ya dyondzo ntsena, kambe na le ka vaaaki hinkwavo ku vona leswaku dyondzo ya fikeleriwa etindhawini hinkwato ta tiko.

Pfhumba ra nhluvukiso wa tiko leri tivekaka hi NDP, ri vula leswaku ku fanele ku tirhiwa vusiku na nhlikanhi ku vona leswaku ku endliwa timhaka ta ku kula ka ikhonomi na ku humelela ka tiko. Leswi hiswona swi nga endlaka leswaku vanhu va tiba swifuva va vula leswaku va tirhile ku antswisa xiyimo xa tiko ra Afrika-Dzonga, ku tiantswisa eka swiyimo swo tika leswi a swi sivela tinyiko ta vona.

Hi ku tirhisana na swiyenge swin’wana, ndzawulo ya vululami ya swikota ku vona leswaku ku va na minkarhi yo engetela yo dyondzisa vabohiwa emakhotsweni ku pfuna vabohiwa leswaku va tirha kahle eka timhaka ta dyondzo, leswi vonakeleke eka mbuyelo wa lembe ra 2019. Tidyondzo ta vabohiwa a ti heleli ntsena eka ntlawa wa 12, kambe ti ya emahlweni hi tidyondzo ta le tiyunivhesithi na tikholichi leti nyikaka tidyondzo ta mavoko eka vabohiwa, leswi swi tikombaka ku ri leswi laviwaka ngopfu hi vabohiwa ku katsa na vaxisati. Leswi swi endliwa hi xikongomelo xo dzudza vusiwana eka vabohiwa. Tidyondzo ta mintirho ya mavoko ti dyondziwa hi ku endla mintirho leyi dyondziwaka hi vabohiwa, naswona swa olova ku humelela eka tidyondzo ta muxaka lowu, naswona ku vuriwa leswaku leswi swi ta pfuna swinene eka timasipala ta tiko ku antswisa ikhonomi ya vaaki.