“A hi nge amukeli tiphurojeke leti nga helelangiki”
Hi Orlando Chauke
Basikopo Makamu, MEC wa Ndzawulo ya Ntirhisano, Vutshamo bya Vanhu, na Timhaka ta Ndhavuko wa Limpopo (CoGHSTA), u tsundzuxile vafambisi va tiphurojeke na van’wakondiraka leswaku mfumo a wu nge amukeli tiphurojeke leti nga helelangiki. Loko a vulavula hi Ravumbirhi eka holo leyintshwa ya minhlangano eka masipala wa Greater Giyani, laha vafambisi va tiphurojeke vo huma eMopani na Giyani va nga hlengeletana kona, Makamu u swi veke erivaleni leswaku tiphurojeke hinkwato leti nga na tipulani leti hetiweke ku sukela hi 2019 ti fanele ku hetiwa.
U vule leswaku a nga lavi xiyimo lexi vanhu va nga ta kombetela eka phurojeke va ku, “phurojeke leyi yi sunguriwile hi MEC ya khale emahlweni ka Makamu, naswona sweswi u sukile eka xiyimo xa vu MEC, naswona MEC ya vumune yi le ku tirhaneni na swona.” U kombisile nkoka wa leswaku timasipala ti va na vutihlamuleri eka tiphurojeke leti ti ti sungulaka na ku tiyisisa leswaku ti hetiwa hi nkarhi. “A hi nge tshameli ku tirhisa mali handle ko endla ku hambana ka xiviri eka vanhu lava lavaka mpfuno. Ndzi laha ku langutisa nhluvuko,” u vurile, a kombetela eka phurojeke ya le Giyani leyi sunguleke hi 2021, leyi kongomisaka eka ku hluvukisa tindhawu ta vutshamo ta 539.
“Swa vilerisa ku twa leswaku phurojeke leyi sunguriweke hi 2021 a yi se fika emakumu hi 2025,” ku vula Makamu a nga si endzela tindhawu leti nga funghiwa ku kambela loko mahungu lawa a nyikiweke wona hi vatirhela-mfumo ya ri ntiyiso. Eka ndhawu leyi, Makamu u vule leswaku u tsakile ku vona leswaku phurojeke yi herile hi 96%. U engeterile leswaku loko se yi hetiwile, phurojeke leyi yi ta hetelela yi pfumelele vaaki lava xaveke tindhawu kwalaho ku sungula ku aka makaya ya vona, tanihi leswi tindhawu leti ti nga ta tirhisiwa hi ku hetiseka.
“Loko n’wakondiraka a rindzele switirhisiwa ku heta ntirho lowu saleke, ndzi tshemba leswaku masipala wu ta tlhela wu langutana na leswi nga eka tlhelo ra vona leswaku hi nkarhi lowu kondiraka yi nga ta heta vanhu va ta kota ku hlanganisa vukorhokeri bya mati loko va aka tindlu ta vona. MEC u vule leswaku ku hatlisisa ntirho, masipala wu ta lava ku tihlanganisa na va masipala wa xifundzantsongo wa Mopani ku kuma mpfuneto, na leswaku, laha mpimanyeto wu nga enelangiki, CoGHSTA yi ta nghenelela ku pfuneta. “Leswi swi ta tiyisisa leswaku vanhu a va fanelanga ku rindza vukorhokeri loko se va ake tindlu ta vona laha,” ku vula yena.
Ntirho lowu saleke wu languteriwe ku hela eku heleni ka Nyenyankulu, hi nkarhi wolowo masipala wu ta va wu lulamise tindhawu hi ku hetiseka. MEC u tsundzuxile masipala ku sivela ku hlanganisiwa kwihi na kwihi loku nga riki enawini loku nga humelelaka hikwalaho ka ku hlwela. “Leswi i ro sungula hi vona ndhawu leyi vekiweke hi masipala yi lawuriwa kahle, laha vanhu va akaka hi ku landza swiletelo leswi vekiweke. I swa nkoka leswaku masipala wu teka goza hi ku hatlisa no nyika nkongomiso eka ku akiwa ka tindlu ku tiyisisa leswaku hinkwaswo swi famba kahle,” ku vula yena.
MEC u tlhele a hlohlotela masipala wa GGM ku tirha na varhangeri va ndhavuko va ndhawu ku endla leswaku misava yi kumeka eka nhluvukiso wa doroba, tanihi leswi misava leyi rhendzeleke yi nga ya vona naswona yi nga taka yi nga tirhisiwi handle ka ntirhisano wa vona.“Loko ku ri na miehleketo yin’wana yo pfuneta ku hluvukisa Giyani, a hi buleni hi yona. Ndhawu leyi yi rhendzeriwile hi misava leyi siveleriweke, hikokwalaho hi fanele ku tirhisana na varhangeri va ndhavuko va laha kaya ku nyika misava leswaku doroba ri ta kula,” ku vula yena.
