Siku ra Misava ra Vuvabyi bya T.B

Hi MKATEKO NDLOVU

24 Nyenyakulu 2025 tanihi ku i siku ra misava ra vuvabyi bya TB .Xandla xa puresidende tatana Paul Mashatile u Nsimekile mapfhumba yo endzela tindhawu ta Kwa-Zulu Natal ku ya nyika vaaki ntshembo no dyondzisa hi mayelana na vuvabyi bya TB. Xandla xa puresidende a fambile na tindzawulo to hambanahambana ku ya dyondzisa hi mayelana na TB.

TB i vuvabyi lebyi hlaselaka mahahu byi ri karhi byi vangiwa hi xitsongwatsongwana lexi tivekaka hi vito ra Mycobacterium Tuberculosis,ku va munhu loyi a nga na xitsongwatsongwana xa TB a khohlola, ku vulavula,ku hleka na ku yimbelela swi nga endla leswaku vuvabyi lebyi byi hangalaka . TB i vuvabyi lebyi dlayaka kambe bya tshunguleka, madokodela va kombisa leswaku loko munhu o landzelela milawa ya matirhiselo ya mimirhi vuvabyi lebyi byi nga tshunguleka.

Nsawutiso wa BCG waswikota ku sivelela vana lavantsongo leswaku va nga khomiwi hi vuvabyi bya TB. Magidigidi wa vanhu eAfrika-dzonga va hlaseriwile hi xitsongwatsongwana lexi kasi van’wana va lahlekeriwile hi vutomi hikokwalaho ka xona. Swivulavuli leswi nga nyika mimbuluvulo eka siku ra ti 24 Nyenyankulu swikombisile leswaku siku leri i siku leri hloniphaka vanhu lava hanyaka na xitsongwatsongwana xa TB xikan’we na vanhu lava hundzeke
emisaveni hikokwalaho ka xitsongwatsonwana lexi.

Hi lembe ra 2023 Afrika-dzonga yi mangarile 270000 wa timhangu ta vanhu vantshwa la va khomiweke hi xitsongwatsongwana xa TB,kasi loko va ringanisa na tinhlayo ta 2015 ta timhangu ta vanhu lava vabyaka vuvabyi lebyi tichikile hi 57 phesete.

Hambiriswitano vanhu vo ringana 56000 va hundzile emisaveni hikwalaho ka TB endzaka timinetse ta Nkaye aku hundza munhu emisaveni, laha va nga kombisa leswaku 31000 wa vanhu lava nga hundza emisaveni hi lava a va ri na xitswongwatsongwana xa HIV na TB hinkarhi un’we,Vativi va sayense va vula leswaku loko munhu a ri na xitsongwatsongwana xa HIV loko se a khomiwa hi xitsongwatsongwana xa TB swiendla leswaku masocha ya yena ya
mirhi ya tsandzeka ku ti lwela, hi yo mhaka vanhu lava vabyaka xitsongwatsongwana xa TB na HIV va hundza emisaveni hi ku hatlisa.

Xandla xa puresidende Paul Mashatile nayena u nyikile mbulavulo .’’eka siku ra namutlha hi hlanganile tanihi tiko leswaku hi ta herisa TB. Afrika-dzonga i tiko leri nga va na ku tikeriwa loko swita eka vuvabyi bya TB malembe ndzhaku. Nyenyankulu i nhweti ya timfanelo ta vanhu laha hi nga tlangela siku Leri eEastern Cape naswona tanihi Afrika-dzonga hi tsundzuka laha hi humaka kona, naswona a hi vulavula hi tindlela leti hi nga ti tirhisaku ku
fambisa tiko kuya emahlweni, hi fanele hi tekela enhlokweni nhluvuko lowu nga kona eka
ku lwisana na xitswongwatsongwana xa vuvabyi lebyi.

Malembe ya Mbirhi lawa ya hundzaka SANAC yitumbuluxile endlelo ro hluvukisa ti timfanelo ta ximunhu eka vaaki va nkoka eka swifundzhankulu hinkwaswo,leswi swi katsa timhaka ta timfanelo ta ximunhu leti tiviweke hi miganga. Endlelo leri SANAC yi nga ri sungula rifikile emakumu hambi leswi swifundzankulu swin’wana swi nga se sungalaka ku ri landzelerisa, endlelo leri ritiyisisa ku sirhelela vuvabyi bya TB, HIV na timfanelo ta ximunhu leti fambelanaka na TB ngopfungopfu ku lulamisa ku soriwa eka vanhu lava hanyaka na xitsongwatsonwana xa TB na HIV.

Timfanelo ta ximunhu eka swifundzhankulu leswi seketeriwaka hi huvo ya AIDS yi ta tiyisisa leswaku timhaka leti ti fanele ti landzeleriwa no lulamisiwa.

Va kamberi va timfanelo ta ximunhu ehansi ka seketelo wa nkwama wa misava hinkwayo wutekeli enhlokweni leswaku:ku na xilaveko xo tumbuluxa tipulani ta xiyimo xa rixaka ku veka ndzetelo wa T.B na HIV na timfanelo ta ximunhu eka vatirhi va swa rihanyo na va hlayisi va nawu.

Lembe ximali leri landzelaka ri ta va nkoka eku hluvukiseni ka tipulani teto. Minongonoko ya TB yi tshama yi nga tirhisiwi kahle loko yi pimanisiwa na minongonoko ya HIV na timfanelo ta ximunhu. Ku na xilaveko xa xihatla xo tirhisa minongoko ya xiyimo xa rixaka ya TB na xihlawuhlawu na ku nghenisa tinetiweke ta xiyimo xa vaaki na minhlangano eka matshalatshala ya xiyimo xa muganga.leswi swi ta tlhela swi rhangisiwa emahlwen eka lembe ximali leri taka’’ Mashatile a hlamusela