Afrika Dzonga ri sungula pfhumba ra xihatla
Hi Ntsakisi Gracia Chauke
Huvo ya Rixaka ya AIDS ya Afrika Dzonga (SANAC) yi sungurile pfhumba ra rixaka ro kuma 1.1 wa mamiliyoni ya vanhu lava hanyaka na xitsongwatsongwana xa HIV lava nga riki eka vutshunguri. Xikongomelo i ku va pfuna ku kuma mirhi yo ponisa vutomi eku heleni ka 2025. Swa ha te tano, ku tlhela ku lava ku tiyisisiwa leswaku 95% wa lava va kumiweke va ri na HIV va teka vutshunguri bya vona nkarhi na nkarhi leswaku va tshama va hanye kahle.
Muofisirinkulu wa vulawuri (CEO) wa SANAC, Thembisile Xulu, u vule leswaku: “Hi komberile swipano hinkwaswo swa SANAC swa swifundzankulu ku sungula ku tirha hi xihatla ku kuma vanhu lava va 1.1 wa mamiliyoni. Hi kongimisile eka nhlayo yo karhi eka xifundzankulu xin’wana na xin’wana, muganga, na tliliniki ku olovisa ku lavisisa. Hi nkarhi lowu fanaka, Loko hi tirhisana na tin’anga ta ndhavuko na varhangeri va vaaki, hi nga kuma vanhu lava no va pfuna ku kuma vutshunguri.”
Swa ha te tano, Afrika Dzonga ri na 7.8 wa mamiliyoni ya vanhu lava hanyaka na HIV. Eka lava, 7.5 wa mamiliyoni va tiva xiyimo xa vona xa HIV, naswona kwalomu ka 5.9 wa mamiliyoni va kuma vutshunguri. Hambileswi tiko ri endleke nhluvuko lowunene, ka ha ri ni mintlhontlho eku sunguleni ka vutshunguri, ku tshama eka byona ni ku tiyisisa leswaku vavabyi va kuma vutshunguri.
Va Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) va bumabumerile pulani ya Afrika Dzonga, va vula leswaku i goza ra nkoka ro herisa AIDS tanihi nxungeto wa rihanyo ra vaaki hi 2030. Anne Githuku-Shongwe, Mulawuri wa UNAIDS eAfrika Vuxa na Dzonga, u vule leswaku: “Pulani leyi yi sirhelela timfanelo ta ximunhu ta vanhu lava hanyaka na HIV, yi va nyika ntshembo na nkarhi wo hanya kahle hi ku nyika mirhi leyi ponisaka vutomi.”
Eka ku simekiwa ka pfhumba ra “Pfala Xivandla” eSoweto, holobye wa Rihanyo Aaron Motsoaledi u kandziyisile nkoka wa matshalatshala ya tiko, a vula leswaku, “A hi fanelanga ku amukela leswaku AIDS yi kona laha hilaha ku nga heriki. A swi tano. Hi lava ku swi herisa. Hinkwaswo swi le mavokweni ya hina naswona swi titshege hi ku navela ka hina. Hi nga swi yimisa leswaku enkarhini lowu taka hi ta kota ku tarhana na mavabyi man’wana.”
