Va Zama Zama Vaya Va Andza.

Hi Ntsakisi Gracia Chauke 

Muganga wa Muchipisi hi un’wana wa miganga laha vugevenga bya ku cela swicelwa swi nga ri enawini byi tekaka ndzhawu laha xifundzheninkulu xa Limpopo. Vaaki va muganga wa Muchipisi ehandle nyana ka Malamulele va vilerisiwa mayelana na migingiriko leyi humelelaka endzhawini liya, migingiriko ya ku cela swicelwa swi nga ri enawini emugodini lowu nga na malembe wu pfariwile.

 

Ku hehliwa leswaku vaaki va tiko akelani Zimbabwe na Mozambique va tali na mugodi lowu kumekaka exikarhi ka muganga wa Madonsi na Muchipisi laha va celaka nsuku no siya magoji leswi vekaka vutomi bya vanhu xikan’we na swifuwo ekhombyeni hikuva magoji lawa ya celiwa hambi ku ri ehandle ka xivandla xa mugodi.

 

Un’wana wa muaki wa muganga wa Muchipisi loyi a nga kombela ku nga paluxi vuxokoxoko byakwe u vule leswaku, “swi na malembe yo hlaya vahlapfa va fikile no endla ku rhandza endzhawini leyi laha va sunguleke na migingiriko yo cela swicelwa naswona maphorisa ya tshamela ro lumiwa ndleve laha va khomaka vaehleketeleriwa lembe na lembe  kambe hambiswiritano a ku na nhlanga leyi balekaka ngati hikuva swi tikomba migingiriko leyi yi ri karhi yiya yi andza”.

 

Khombo ra kona, vaaki lava nga akelana na mugodi a va vuyeriwi hi nchumu handle ko langutana na vugevenga bya ku baleselana lebyi vangiwaka hi timholovo exikarhi ka vaceli va mugodi swi nga ri enawini.

 

Maphorisa ya vula leswaku Operation Vala Umgodi yi humesa mbuyelo lowunene endzhaku ka loko 26 wa vatirhi va le mugodini lava nga riki enawini va gweviwile ku tshama ekhotsweni malembe ya khume nhungu hi swihehlo swo cela migodi leyi nga riki enawini na ku tlula nawu wa vuhlapfa.


Vaehleketeleriwa va gweviwile etikhoto to hambana ta majisitarata ku sukela hi Nyenyenyani lembe leri. 

 

Muvulavuleri wa maphorisa ya xifundzhankulu xa Limpopo, Colonel Malesela Ledwaba, u vula leswaku khoto ya majisitarata ya Malamulele nhweti leyi ya Dzivamisoko yi gwevile vaaki va ntsevu va matiko mambe hikwalaho ko tlula milawu ya vuhlapfa ku ringana 90 wa masiku yo kongoma ekhotsweni.

 

Leswi endzhaku ka loko Maphorisa ya xifundzhankulu xa limpopo hi ku tirhisana na Mavuthu yo hambana hambana  ya endle nhluvuko lowukulu laha ya nga khoma hosi kumbe mukunguhati nkulu wa ku cela migodi swi nga ri enawini, muehleketeleriwa wa xinuna wa malembe ya 49 hi vukhale, hikwalaho ko tlula xiyenge xa 24f(1) xa Nawu wa Vulawuri bya Ntivo-mbango wa Rixaka (NEMA) Nawu wa 107 wa 1998 na ku tlhela a kumeka na tinsimbi ta risima leti ehleketeleriwaka kuva ti lo yiviwa, hi Ravuntlhanu wa ti 5 Dzivamisoko 2024

 

Leswi hinkwaswo aswi kunguhatiwile hi vukheta hi ku ya hi vuxokoxoko lebyi hlengeletiweke hi maphorisa. Hi nkarhi wa ntirho lowu kwalomu ka awara ya 04:30, maphorisa ya hlasele ndhawu yo tshama ya muehleketeleriwa emugangeni wa Dinga ehandle ka Malamulele, laha muehleketeleriwa wa xinuna wa malembe ya 49 hi vukhale a nga khomiwa kona. Muehleketeleriwa u kumiwile a ri na mune wa ti ‘jackhammers’, ti motor timbirhi ta gezi, na mune wa swikhwama swa 12.5kg leswi taleke hi tinsimbi ta risima, hinkwaswo swi kumiwile etikamareni to hambana eka ndhawu liya.

 

Ku ya emahlweni, hikwalaho ka vuhlori lebyi kombisaka vukona bya vahlapfa lava nga riki enawini emugangeni wa Muchipisi ehandle ka Malamulele, vavanuna va nhungu, lava nga exikarhi ka 19 na 27 wa malembe hi vukhale na vona va khomiwile. Vanhu lava va kumiwile va ri na switirhisiwa swa migodi, ku katsa na ti ‘jackhammer’ tinharhu, mavoni  manharhu, xikomu, hamele, na xipedi, eka Lodge leyi nga etlhelo ka gondzo ra Madonsi ka Menele.

 

Swahatetano, ku kumiwile tindhawu tinharhu to hambana ta migodi leyi nga riki enawini endzeni ka miganga ya Dinga na Madonsi ehandle ka Malamulele. Switirhisiwa swa migodi, ku katsa na ti ‘penducar’ ta tsevu, ti ‘motor’ tinharhu ta gezi, xikalo, na minkwama ya tsevu ya 12.5 kg leyi taleke hi tinsimbi ta risima, swi tekiwile. Kambe vaehleketeleriwa va swi kotile ku papalata ku khomiwa hi ku baleka hi milenge loko maphorisa ya fika.

 

Ledwaba u tlhele a vula leswaku khoto yi tlhele yi lerisa leswaku vamangaleriwa va tlheriseriwa eMozambique loko va heta nkarhi wa vona wa ku tshama ekhotsweni, hikuva va le tikweni va nga ri na matsalwa ya nawu lama lavekaka.

Khomixinara wa maphorisa wa xifundzhankulu xa Limpopo, Lieutenant General Thembi Hadebe u tlangerile ntirho wo tika ku suka eka vakhomaxiave lava katsekaka naswona u tsundzuxile leswaku maphorisa a ya nge siyi ribye ri nga hundzuriwanga eka ku hlongorisa ka vona vululami.