Vavanuna va komberiwa ku papalata madzolonga

Hi Orlando Chauke

Hi nkarhi wa ku tlangela Pfhumba ro Lemukisa Vutsoniwa bya Matiko ya Misava emugangeni wa Dzingidzingi ehandle nyana ka Giyani hi Ravunharhu vhiki leri hundzeke, mukhanselara Cony Manganyi, loyi a vulavuleke hi ku yimela meyara, u komberile swinene vavanuna ku tshika ku tirhisa hi ndlela yo biha vavasati na vana lava hanyaka ni vutsoniwa.

Manganyi, loyi a tirhaka tanihi nhloko ya Rihanyo na Nhluvukiso wa Vaaki eka Masipala wa Greater Giyani, u sola mpimo wo chavisa wa ku xanisiwa loku kongomisiweke eka vavasati lava nga na vutsoniwa. U kombisile leswaku vunyingi bya vavasati lava, lava swiyimo swa vona swi sivelaka vuswikoti bya vona byo teka swiboho, hi swona leswi endleka leswaku va xanisiwa hi ku olova.

“Vavasati lava, van’wana va vona va tsandekanga ku hambanyisa leswinene na leswo biha hikwalaho ka vutsoniwa bya vona, va langutana na ku hlaseriwa siku na siku emigangeni ya hina, ku katsa na madzolonga ya swa masangu, hakanyingi handle ka mpfumelelo wa vona,” ku vula Manganyi.

Loko a kandziyisa ku tinyiketela ka masipala eka nsirhelelo wa timfanelo ta vanhu lava nga na vutsoniwa, Manganyi u komberile matshalatshala yo tiya ya vaaki ku lulamisa na ku sivela ku xanisiwa, ngopfungopfu eka lava nga ekhombyeni swinene. U tiyisisile leswaku masipala wu ta yisa emahlweni matshalatshala ya wona yo sirhelela timfanelo na xindzhuti xa vanhu lava nga na vutsoniwa eGiyani.

Hi nkarhi lowu fanaka, Sydney Novela, Mutshamaxitulu wa Foramu ya Vutsoniwa eGiyani, u vulavule hi xilaveko xa swivandlanene swa mintirho leswi katsaka vanhu lava hanyaka na vutsoniwa. U komberile masipala ku tiyisisa leswaku vanhu lava nga na vutsoniwa va nyikiwa mfikelelo wo ringana eka mintirho ya nkarhinyana eka ndhawu leyi.

“I nkarhi wa leswaku un’wana na un’wana a twisisa leswaku vanhu lava nga na vutsoniwa va nga endla mintirho yo tala, minkarhi yin’wana va tlhela va yi endla ku antswa ku tlula van’wana lava nga riki na vutsoniwa,” ku vula Novela. U tlhele a tsundzuxa masipala hi nawu wa rixaka lowu vulaka leswaku kwalomu ka tiphesente tinharhu ta mintirho eka ndhawu yin’wana na yin’wana ti fanele ku nyikiwa vanhu lava nga na vutsoniwa. U engeterile a vula leswaku: “Hi lava ku vona nawu lowu wu tirhisiwa.”

Loko a hlamula xikombelo xa Novela, Manganyi u tiyisisile ku tinyiketela ka masipala eka ku katsa hinkwavo, a vula leswaku masipala wu tshama wu ri karhi wu seketela ku katsa vanhu lava hanyaka na vutsoniwa eka hinkwaswo leswi wu swi endlaka.

“Minkarhi hinkwayo hi seketela ku katsa vanhu lava hanyaka na vutsoniwa eka swiyenge hinkwaswo swa maendlelo ya masipala, ku katsa na maavelo ya tithendara,” ku vula yena. “Rhekhodo ya hina yi vulavula hi ku tinyiketela koloko, naswona hi ta ya emahlweni hi tihlanganisa na vaaki ku tiyisisa leswaku timfanelo ta vanhu lava nga na vutsoniwa ta seketeriwa.”

Ntirho wu gimetile hi Manganyi a kombela matshalatshala yo rhanga ku tiyisisa vuhlayiseki, xindzhuti, na swivandlanene eka vanhu lava nga na vutsoniwa, a kandziyisa nkoka wo aka miganga leyi katsaka hinkwavo na ku seketela.