Vaaki va nwisana mati na swifuwo
Hi Ntsakisi Gracia Chauke
Xifundzhankulu xa Limpopo xi tiveka kahle tani hi xifundzhankulu lexi nga na matiko xikaya yo hlaya swinene, kasi loko ku ri timhaka leti fambelanaka na ku pfumaleka ka mintirho na ku fikelela vukorhokeri bya masungulo, ku katsa na mati ti ya ti andza no vonaka eka vutomi bya siku na siku.
Mintlhontlho ya ku pfumaleka ka mati i mhaka ya khale naswona ku fikela sweswi a ku na hlanga leyi balekaka ngati, hikuva tiphurojeke leti simekiwaka tani hi xintshuxo eka nkayivelo wa mati a ti fiki emakumu.
Kasi swin’wana swa leswi hoxaka xandla eka mintlhontlho ya ku pfumaleka ka mati swi katsa switirhisiwa swa mati leswi onhakeke, tiphurojeke ta mati leti simekiwaka kambe ti nga tlhaveriwi hi sana, ku katsa na vulawuri bya mati lebyi nga tirhiki kahle.
Magidi ya vaaki va miganga yo hambana hambana eGiyani va ya emahlweni va langutana na mintlhontlho ya ku pfumaleka ka mati. Kasi leswi swi va kona endzhaku ka loko phurojeke ya mati leyi durheke mabiliyoni ya tirhandi yi nga fikanga emakumu. A hi ro sungula phurojeke leyi yi pimanyetiwa ku fika emakumu hi siku ro karhi kambe swi tsanda.
Valawuri va mati va tshembisile leswaku ntirho lowu wu ta hela hi n’hweti ya Mudyaxihi nyan’waka, kambe sweswo se swi hundzuke tshuri. Miganga yo tlula 55 ya ha pfumala mati lama ringaneke. Vaaki Rufus Maponya na Kokie Zitha va byele vateki va mahungu va SABC leswaku va boheka ku avelana mati ya madamu na swihlovo na swifuwo.
“A hi na mati laha emugangeni wa ka hina. Sweswi hi boheka ku xava mati hi R2. A hi na mati, naswona hi nwa mati na swifuwo edan’wini. Hi lava leswaku mfumo lowu hi wu vhoteleke wu hi pfuna ku kuma mati,” ku vula vaaki.
Hi nkarhi lowu fanaka, muvulavuleri wa masipala wa xifundzantsongo wa Mopani, Odas Ngobeni, u tshembisile leswaku sisiteme hinkwayo yo fambisa mati yi ta hetiwa hi n’hweti ya Mawuwani lembe leri.
“Hi thorile kwalomu ka 37 wa tikontiraka hinkwato hi minkarhi yo hambana. Kuna tikontraka letinga thoriwa hi Mawuwani n’waxemu. Va languteriwa ku heta ntirho wa vona hi Mawuwani nyan’waka, kambe ku na lava va thoriweke khale naswona se va hetile. Ntirho lowu nga sala ntsena i ku tiyisisa leswaku sisiteme yo fambisa mati yi hlanganisiwa na damu le ri nga ta phakela mati ,” ku vula Ngobeni.
