Vaaki va komberiwa ku va na vuxiyaxiya
Hi Ntsakisi Gracia Chauke
Ndzawulo ya Rihanyo ya xifundzhankulu xa Limpopo yi tiyisisile 154 wa timhangu ta Bilharzia, ku nga vuvabyi lebyi tivekaka tani hi schistosomiasis, exifundzheninkulu lexi. Timhangu leti ti kumiwile eka miganga yo hambana hambana ku katsa na xikolo xa le hansi xa Malwandla emugangeni wa Petanenge, leswi endleke leswaku vatirhi va swa rihanyo va langutisisa xiyimo lexi hi vukheta.
Bilharzia i vuvabyi lebyi vangiwaka hi ti swivungu leswi hi xitalo swi nga voniwiki hi mahlo ya ngati kambe swi tirhiseriwa Microscope, hi ntolovelo byi kumeka eka swihlovo swa mati swo fana na madamu ni milambu. Vuvabyi lebyi byi nga vanga swiphiqo leswikulu swa rihanyo loko byi nga tshunguriwi. Swikombiso swa bilharzia swi katsa:
• Ku hisa ka mirhi
• Ku karhala swinene
• Ku vava ka khwiri
• Ku huma ngati loko munhu a ti pfuna exiyindlwanini.
Vanhu lava khumbekeke va karhi va kuma vutshunguri, naswona ndzawulo yi tirha hi ku hiseka ku sivela ku hangalaka kun’wana. Kasi muvulavuleri wa ndzawulo Neil Shikwambana u vula leswaku va le ku tirhisaneni na valawuri va vukorhokeri bya mati ku kumisisa xivangelo xa vuvabyi lebyi hi ku kambela mati yo huma emilambyeni, madamu, na swidziva swo hlambela [swimming pools].
“ku papalata ku hangalaka ka vuvabyi lebyi ku ya emahlweni, swirho swa vaaki eka tindhawu laha vuvabyi lebyi byi hangalakeke kona sweswi swi hlohloteriwa ku papalata ku hlambela kumbe ku famba eka swihlovo swa mati leswi nga basisiwangiki swo fana na milambu na madamu,” a engetela. Shikwambana u tlhele a hlohlotela vaaki ku tirhisa mati yo tenga, lama basisiweke ku nwa, ku hlamba, na mintirho yin’wana ya le kaya.
Hi nkarhi lowu fanaka, Vaaki va hlohloteriwa ku ya lava vutshunguri loko va vona xin’wana xa swikombiso swa Bilharzia, ngopfungopfu loko va tshame va hlangana na swihlovo swa mati lawa ya nga basangiki sweswinyana. Ndzawulo ya Rihanyo yi hlohlotela vaaki hinkwavo ku teka magoza ya vuxiyaxiya ku papalata ku khomiwa hi Bilharzia, ngopfu ngopfu eka tindhawu leti nga hlaseriwa hi vuvabyi lebyi.
