Ku akiwa gede yo nghena eKruger
Hi Orlando ChaukeĀ
Phurojeke ya gede ya Shangoni, leyi kongomisaka ku tumbuluxa nyangwa wuntshwa wo nghena eNtangeni wa Rixaka wa Kruger hi muganga wa Muyexe eGiyani, wu vonaka wu ri karhi wu ya emahlweni kahle. Endzhaku ka ku hlwela loku veke kona malembe yo hlaya hikokwalaho ka timholovo mayelana na lomu gede yi faneleke ku simekiwa kona, ku fikeleriwile ntwanano ekusunguleni ka lembe leri ku veka gede emugangeni wa Muyexe.
Xiboho lexi xi tekiwile hi nkarhi wa nhlengeletano yo hetelela ya vakhomaxiave leyi vitaniweke hi khale ka xandla xa holobye, Fish Mahlalela, eku sunguleni ka Nyenyankulu lembe leri egedeni leyintshwa yo nghena eKruger endzhaku ko langutisisa hi vukheta ku tiyisisa leswaku miganga leyi rhendzeleke yi vuyeriwa eka swivandlanene swa ikhonomi leswi phurojeke yi languteriweke ku swi tisa.
Kambe hambi endzhaku ka xiboho lexi, a ka ha ri na swiphemu nkwetlembetano exikarhi ka lava a va lava leswaku gede yi vekiwa emugangeni wa Altein, endzeni ka Masipala wa Collins Chabane, na lava a va yi tsakela eka Muyexe, endzeni ka Masipala wa Greater Giyani. Kutani xandla xa holobye u lerisile ku simekiwa ka ntlawa wa ntirho ku burisana hi ndlela leyi miganga leyimbirhi yi nga vuyeriwaka ha yona eka nhluvukiso lowuntshwa.
Xipano lexi a xi si vika, kambe ku vikiwile nhluvuko endzeni ka ntanga. SANParks sweswinyana yi humesile xitatimende xa vuhangalasi bya mahungu lexi vulaka leswaku, āNhluvukiso wa Gede ya Shangoni (Xiyenge xa I), lexi katsaka ndhawu yo amukela ya Shangoni, wu hetisiwile hi 65%.”
Loko a komberiwa ku nyika vuxokoxoko bya nhluvuko hinkwawo, muvulavuleri wa Ndzawulo ya Vupfhumba, Tasneem Carrim, loyi tlhelo a nga Mulawurinkulu wa Vuhlanganisi, u vule leswaku ntirho endzeni ka phaka wu le ku endliweni.
āXiyimo xa sweswi xa phurojeke leyi Ndzawulo yi katsekaka eka yona hi lexi landzelaka: ndhawu yo amukela vaendzi ya gede ya Shangoni, vhengele ra curio, swihambukelo, ndhawu yo paka, tindlu ta vufambisi, na switirhisiwa swa vunyingi leswi fambelanaka na swona eNtangeni wa Rixaka wa Kruger swi hetisiwile. Endlelo ra ku hira ka tikontiraka ku hetisa gondzo ra le ndzeni na gede ku suka enyangweni wa Mopani Camp ku ya eka ndhawu yo amukela vaendzi leyintshwa leyi akiweke sweswi ri le ku endliweni,ā u tsarile leswi eka nhlamulo ya yena.
U tlhele a tiyisisa leswaku a ku na ku cinca eka xiyimo xa sweswi lexi ku pfumelelaniweke ha xona xa gede, a vula leswaku, āKu nghenelela ka vakhomaxiave loku vitaniweke hi khale ka Xandla xa Holobye hi ti 5 na ti 6 ta Nyenyankulu lembe leri, eMopani Rest Camp na le ka Gede ya Shangoni leyintshwa leyi akiweke Ku amukeriwa ku fikelele ntwanano wa ku hlayisa ndhawu leyi ringanyetiweke ya sweswi [eMuyexe].ā
Swi twisisiwa ngopfu exikarhi ka vakhomaxiave leswaku loko se yi tirha hi ku hetiseka, Gede ya Shangoni yi ta tlakusa swinene vupfhumba eka xiphemu xa le nāwalungwini wa Ntanga wa Rixaka wa Kruger, ku nyika swivandlanene swa ikhonomi leswi lavekaka swinene eka miganga ya ndhawu.