Ku hluvukisa magondzo ya Giyani swi tsandza

Share the News

 

 

Hi Orlando Chauke

Ku tlula 30 wa malembe ehansi ka mfumo wa ANC, vachayeri va mimovha eka Masipala wa Greater Giyani va langutane na ntlhontlho lowu yaka emahlweni wa ku titshega hi gondzo rin’we ku nghena edorobeni.

Mhaka leyi a yi si tlhantlhiwa hambileswi vaaki va ndhawu leyi va andzaka na ku tlakuka ka nhlayo ya timovha, leswi vekeke ntshikilelo lowukulu eka switirhisiwa leswi nga kona.

Ku pfumaleka ka gondzo ro engetela ro nghena swi endle leswaku ku va na ku tala ka timovha hi nkarhi wa tiholideyi ta Paseka na tinguva ta makhisimusi, leswi vangeke ku hlwela lokukulu na swiphiqo eka vaaki, mabindzu na vukorhokeri bya xihatla.

Lembe na lembe, masipala wu tshamela ku tsandzeka hambi ku ri ku ringanisa magondzo ya ‘gravel’ lawa ya nga kona ya yaka edorobeni, leswi a swi ta va swi nyikile vaaki tindlela tin’wana.

Leswi swi endleka hambileswi masipala wu tshembiseke ku simeka magondzo yo nghena ku pfuneta ku olovisa ku khuluka ka timovha hi ku olova edorobeni. Ku tsandzeka loku a ku kombisi ntsena vupulani byo biha bya madoroba na mphakelo wa vukorhokeri lebyi nga ringanelangiki.

Kambe ku tlhela ku tlakusa ku vilela hi ku tinyiketela ka masipala ku antswisa khwalithi ya vutomi eka vaaki va wona tanihi leswi wu tsandzekaka ku hlayisa hambi ku ri switirhisiwa leswi nga kona.

Ku pfumaleka ka nhluvuko eka mhaka leyi swi siye vo tala va kanakana loko vurhangeri bya masipala byi rhangisa swilaveko swa vaaki kumbe ku swi honisa hi ku helela.

Vanhu van’wana va tlhele va tsala eka xiyenge xa mabulo xa Facebook ku kombisa ntlhontlho lowu vachayeri va timovha va langutaneke na wona hi nguva ya phesaphesa endzhaku ka loko layini yo leha ya vachayeri va timovha va lwile hi matimba ku nghena edorobeni hi R81 eka masiku ma nga ri mangani ku nga si fika khisimusi.

“Swi tikomba onge vurhangeri bya Masipala wa Greater Giyani a byi na ku vona ka le mahlweni; va ta va famba va nga cincanga nchumu handle ko fuwisa swikhwama swa vona,” ku tsale mutirhisi wa Facebook loyi a hlundzukeke, a vulavula hi xiyimo xa gondzo ra R81 leri nghenaka edorobeni ra Giyani.

Ku titshega loku yaka emahlweni eka gondzo rin’we na swona swi vile na switandzhaku swo anama swa ikhonomi. Ku tlula kwalaho, ku nonoka ka ku nghena edorobeni swi kavanyeta ku khuluka ka vaendzi va vupfhumba ku nghena eGiyani na le madorobeni ya le kusuhi.

“Xiyimo lexi xi ta nyanya ku biha loko Gede ya Shangoni leyi nghenaka eNtangeni wa Swiharhi wa Kruger yi pfuriwa. Vaendzi vo tala va ta kayakaya ku nghena entangeni hi Gede ya Shangoni eGiyani loko ku nga ri na lexi cincaka,” ku vula muaki loyi a karhatekeke, Ronald Makhubele.

Loko a vutisiwa leswaku hikokwalaho ka yini masipala wu tsandzeka ku nyika ndlela yin’wana yo ya edorobeni, muvulavuleri wa masipala Steve Mavunda u hlamuserile leswaku mhaka leyi yi le ka vulawuri. U boxe leswaku masipala wu pfumala matimba na mali yo simeka magondzo man’wana.

“Vulawuri byebyo byi le ka RAL kumbe SANRAL. Hi fanele ku kuma mpfumelelo eka RAL ku simeka magondzo wolawo, naswona swi ta lava mali yo tala ku ma aka,” ku hlamusela Mavunda.

“Mayelana na mhaka ya magondzo man’wana, ngopfungopfu magondzo yo hundza hi le migangeni ya Ngove na Siyandhani, hi burisanile na ndzawulo ya mintirho ya mfumo na switirhisiwa naswona hi tivisiwile leswaku magondzo lawa a ya si tshama ya amukeriwa ximfumo tanihi magondzo lama faneleke, hambi leswi vanhu va ma tirhisaka.

“Hikwalaho, magondzo a ya ta lava ku endliwa hi vuntshwa hi ku helela ku sukela eku sunguleni. Loko swi te tano, swi fanele ku xiyiwa leswaku mhaka ya gondzo rin’wana i mhaka leyikulu eka hina hinkwerhu.

“Tanihi masipala, se hi na tipulani ta magondzo lawa hamambirhi lama nga vaka kona. Hambiswiritano, ntlhontlho lowukulu i ku pfumaleka ka mali.

“ Leti i tiphurojeke ta xiyimo xa le henhla leti nga ta lava switirhisiwa leswikulu, ku katsa na ku akiwa ka mabuloho, naswona ntsengo wu nga ha dya mpimanyeto hinkwawo wa masipala handle ko hetisa hambi ku ri ntirho.

“Sweswi, mhakankulu ya hina tanihi masipala i ku kuma mali yo aka magondzo lawa mambirhi hi hexe kumbe ku va na swivandla swo fana na RAL kumbe SANRAL swi teka tiphurojeke.

“Ku engetela kwalaho, hi tirhisana hi xihatla na RAL mayelana na gondzo ra R81, leri welaka ehansi ka vulawuri bya vona. Hi va hlohlotela ku ri ndlandlamuxa ku va gondzo ra mune wa mintila.

“Hi ku kongoma, hi lava RAL ku ndlandlamuxa gondzo ku suka eGaza Beef ku ya eka buloho, laha ri nga ta hlanganisa na gondzo leri nga kona ra milayeni ya mune leri nghenaka edorobeni. Hi tshemba leswaku ku ndlandlamuxiwa loku ku ta olovisa swinene ku khuluka ka timovha.

“Hi na ntshembo leswaku leswi swi ta humelela ku nga ri khale hikuva ku pfuriwa loku languteriweke ka TUT (Yunivhesiti ya Thekinoloji ya Tshwane) eGiyani ku nga ri khale, ku tala ka mimovha ku languteriwile ku nyanya.

“leswi nga vaka na nkucetelo wo biha eka ikhonomi ya hina ya laha kaya. Leswi swi veka ntshikilelo lowukulu eka hina ku hatlisisa nhluvukiso lowu,” ku vula yena.

Loko a vutisiwa loko SANRAL yi ri na makungu yo simeka magondzo man’wana yo nghena eka Giyani kumbe loko yi amukerile xikombelo ku suka eka masipala ku endla tano, Lwando Mahlasela, ku suka eka xiyenge xa vuhlanganisi eka SANRAL, u vule leswaku SANRAL a yi na makungu ya magondzo man’wana yo nghena eGiyani kambe yi ta ya emahlweni yi kambela xiyimo ku vona loko ku ri na xilaveko xa gondzo rin’wana.

“Hi kombela mi xiya leswaku eka nkarhi wa sweswi a ku na makungu yo aka gondzo kumbe ndlela yin’wana yo nghena edorobeni. Hambiswiritano, SANRAL sweswinyana yi katsa xiyenge xa vumbirhi xa phurojeke ya R81, leyi sukaka eGiyani ku ya eka Malamulele.”

“Hi ku tirhisana na masipala, SANRAL yi ta ya emahlweni yi kambela xiyimo xa magondzo eGiyani na le kusuhi na kona ku kumisisa loko ku ri ni xilaveko xa gondzo,” ku vula Mahlasela, handle ko tiyisisa loko masipala wu endlile xikombelo xa gondzo rin’wana kumbe e-e.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mathunse Hlukani

Hlukani Mathunse is a talented journalist and media professional with a passion for storytelling and community engagement.

Mathunse Hlukani has 369 posts and counting. See all posts by Mathunse Hlukani

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *