Mushwana a vangamisa masipala wa Collins Chabane

Hi Ntsakisi Gracia Chauke

Meyara wa Masipala wa Collins Chabane, xikan’we na vatirhela mfumo va masipala, va endzele swikolo swa le henhla swa Shirilele na Mahuntsi hi siku ra vu 16 Sunguti 2024 ku tlangela Nkateko Rinono Mushwana, loyi a nga va exikarhi ka vadyondzi va matiriki 2024 va nharhu lava paseke swinene exifundzheninkulu xa Limpopo.

Mushwana, mudyondzi wo huma exikolweni xa le henhla xa EPP Mhinga, u endlile vaaki va Malamulele na masipala va tinyungubyisa hi ku humelela loku ko hlamarisa.

Riendzo leri a ri hlohlotela vadyondzi no kombisa leswaku ku humelela swa koteka ku nga khathariseki leswaku munhu u huma kwihi.

Loko a burisana na vadyondzi exikolweni xa le henhla xa Shirilele, meyara u kandziyisile nkoka wa dyondzo na ku hlohlotela vadyondzi ku kongomisa eka tidyondzo ta vona. U tlhele a va byela leswaku, “Loko munhu wo huma exikolweni xa EPP Mhinga a kota fikelela xiyimo xa vunharhu hi ku pasa, na n’wina mi nga swi kota.”

U tlhele a kombisa xilaveko xo papalata swilo leswi kanganyisaka swo fana na swiyenge swa mabulo [social media] naswona u hlohlotele vadyondzi ku hlawula vanghana va vona hi vutlhari.

Meyara u tlhele a bumabumela matshalatshala ya sekete ya dyondzo ya Malamulele Central Circuit na mufambisi wa yona, Shadrack Maluleke, eka xiave xa vona xo antswisa dyondzo eka ndhawu leyi.

Sisiteme ya dyondzo ya xifundzhankulu xa Limpopo yi vonile ku antswisiwa lokukulu, laha nhlayo ya ku pasa matiriki ya xifundzankulu hi 2024 yi tlulaka 80%. Kasi nhlayo yi tlakukile hi 5.5% ku suka eka 2023.

Ku humelela loku ku vangiwa hi ku tinyiketela ka tinhloko ta swikolo, vadyondzisi, na vadyondzi exifundzheninkulu hinkwaxo.

Ku va Mushwana a fikeleli xiyimo xa vunharhu exifundzheninkulu na ku va sekete ya Malamulele Central Circuit na yona yi kotile ku fikelela xiyimo xa vunharhu eka xifundzhankulu hinkwaxo swi voniwa tanihi vumbhoni bya nhluvuko lowu.

Exikolweni xa le henhla xa Mahuntsi, Mushwana u vile na nkateko wo hlohlotela vadyondzi. U va byele a leswaku: “Ndzi kombela mi khongela hikuva vutomi byi fambisana ni moya swinene. Naswona tsundzuka leswaku swa koteka swinene ku humelela, mina ndzi mbhoni eka sweswo.”

U va khutaze ku tirhisa switirhisiwa hinkwaswo leswi nga kona, ku katsa ni swiletelo swa dyondzo [study guides], pulatifomo ya YouTube tanihi loko ku ri na lava tirhisaka pulatifomo ku dyondzisa ti dyondzo hi ku hambana hambana.

“Loko u hlangana na ntlhontlho, u nga kanakani ku lava mpfuneto eka vadyondzisi va wena na vadyondzi kuloni,” ku engetela Mushwana. Loko a burisana na Nthavela, Mushwana u kombisile hi laha a nga tsaka hakona hi ku humelela ka yena.

“Swa tsakisa naswona a ndzi tivi leswaku ndzi ti twa njhani ku va un’wana wa vadyondzi lava tirheke hi matimba exifundzheninkulu. I vuyelo lebyikulu swonghasi, naswona a ndzi nga ta swi endla loko a ku nga ri hi mpfuno wa Xikwembu na tintswalo,” a hlamusela.

Loko a anakanyisisa hi mhaka leyi, Mushwana u kandziyisile leswaku hambi leswi marito yo hlohlotela ya nga pfunaka, ku va munhu a twisisa xikongomelo xa yena i swa nkoka eka ku humelela.

U hlamuserile leswaku, “marito yo hlohlotela i ya xinkarhana. A hi siku rin’wana ni rin’wana leri u nga ta titwa u lava ku hlaya, hikwalaho u fanele u va ni xikongomelo ni ku tiva leswi u swi lavaka evuton’wini.”

Eka tlilasi ya matiriki ya 2025 na lava va tlhelelaka exikolweni, Mushwana u nyikele xitsundzuxo xa nkoka: “Rhangisani Xikwembu, hikuva vutomi i bya moya. Tirhisani switirhisiwa hinkwaswo leswi mi nga na swona swo fana na tibuku ta swiletelo swo dyondza, YouTube, maphepha ya nkarhi lowu hundzeke naswona loko u lava mpfuno, u nga kanakani ku wu kombela.”

Mushwana u kunguhata ku dyondzela vudokodela eYunivhesiti ya Cape Town. Ku humelela loku ka Mushwana a ku kombisi ntsena ku tiyimisela ka yena kambe ku tlhela ku tirha tanihi xihlovo xa nhlohlotelo eka vadyondzi van’wana exifundzheninkulu.

Ku humelela ka yena i vumbhoni bya nkoka bya leswaku munhu a nga fikelela ku navela ka yena.