Ku simekiwa Vhiki ra Sayense ra Rixaka

Hi Ntsakisi Gracia Chauke

Ndzawulo ya Sayense, Thekinoloji, na Vumaki (DSTI), hi ku tirhisana na Ejensi ya Nhluvukiso wa Sayense na Thekinoloji ya Afrika Dzonga (SAASTA), yi simekile Vhiki ra Sayense ra Rixaka (National Science Week) hi siku ra vu 28 Ndzhati 2024 eYunivhesiti ya Central University of Technology, eBloemfontein.

Xiendlakalo lexi i xa lembe na lembe, naswona nyan’waka xi ta sungula hi ti 30 ta Ndzhati ku fikela hi ti 5 Hlangula 2024, xivangelokulu xa ku tlangela Vhiki ra Sayense ra Rixaka i ku kongomisa eka ku tlakusa vutivi bya vaaki na ku nghenelela eka sayense, thekinoloji, na vutumbuluxi etikweni hinkwaro.

Eka mbulavulo wa yena, Holobye wa Sayense, Thekinoloji, na Vumaki, Profesa Blade Nzimande, u kandziyisile nhlokomhaka leyi xiendlakalo xi nga ta tlangeriwa ehansi ka yona eka lembe ra 2024: “Living in High-Tech World: Should We Be Concerned?, leswi hi ririmi ra manana swi hlamuselaka leswaku ‘Ku hanya eMisaveni ya Thekinoloji ya le Henhla: Xana Hi Fanele Hi vilela?’

U kombisile xilaveko xa thekinoloji leyi nga na matirhiselo ya vutihlamuleri ku tiyisisa leswaku yi tirhela swilaveko swa vaaki handle ko vanga khombo. U vule leswaku, “Loko hi ya emahlweni hi tlhelo ra thekinoloji, hi fanele hi va ni vuxiyaxiya mayelana ni switandzhaku leswi nga ha vangiwaka ngopfu-ngopfu eka mbango.”

Holobye u tlhele a kombela matshalatshala yo tala eku tlakuseni ka vutumbuluxi bya thekinoloji lebyi khumbaka ikhonomi na mbango wa Afrika Dzonga hi ndlela leyinene.

Xin’wana xa swilo leswi nga koka vanhu mahlo eka ku simekiwa ka Vhiki ra Sayense ra Rixaka i ku nghenelela ka Munei Netsharota, Mudyondzi ku suka exikolweni xa le henhla xa Tshivhase exifundzhenintsongo xa Vhembe, loyi a nga kuma nyingiso wa tiko hinkwaro endzhaku ka loko a tumbuluxile movha lowu fambisiwaka hi mati ematshan’weni ya petirolo. Movha lowu tirhisa gasi ya hayidirojeni, leyi humaka ematini. Vutumbuluxi bya Netsharota a byi nyiki ntsena ntlhantlho lowu nga vaka kona ku hunguta ku titshega hi mafurha ya kambe byi tlhela byi hoxa xandla hi ndlela leyinene eka nhlayiso wa mbango hi ku tirhisa mati tanihi xihlovo xa eneji.

 

Vutumbuluxi bya Netsharota byi pfuxe mafulufulu, ngopfu ngopfu eka mimbulavurisano leyi rhendzeleke thekinoloji leyi nga ta tshama nkarhi wo leha. Movha wa yena, wu yimela muxaka wa vutumbuluxi bya xiyimo xa le henhla lebyi Vhiki ra Sayense ra Rixaka ri lavaka ku byi kurisa.

Lava a va ri kona a va tsakile ku dyondza swo tala hi ku navela ka yena ka nkarhi lowu taka, laha a kunguhata ku endla digiri ya vunjhiniyara bya michini (Mechanical engineering) endzhaku ko pasa matiriki wa yena.

Xiendlakalo lexi xi tlhele xi va na minkombiso yo hambana ya vuhlanganisi, minkombiso ya sayense, na mimbulavurisano ya phanele. Vhiki ra Sayense ra Rixaka ra 2024 ri hlohlotela vaaki ku nghenelela eka tiwekhixopo na minjhekanjhekisano eka ndlela leyi thekinoloji yi vumbeke vutomi bya siku na siku, makhombo na mimbuyelo leyi nga vaka kona.

Nongonoko lowu, lowu nga ta khomiwa eka swifundzha swo hambana etikweni hinkwaro, wu kongomisa ku pfuxa ku navela ku tiva, ku ehleketa hi vukheta, na vutumbuluxi eka MaAfrika-Dzonga ya malembe hinkwawo