Meyarankulu a nyika nhluvuko eka tiphurojeke ta mati

Hi Orlando Chauke

Meyarankulu wa Masipala wa Xifundzhantsongo xa Mopani, Pule Shayi, u tirhisile imbizo ya yena ya vumeyara ya kotara, leyi sweswinyana a yi khomeriwe emugangeni wa Shawela eGiyani, ku nyika vuxokoxoko bya xiyimo xa mati eka masipala wa Greater Giyani.

Meyarankulu u kombisile nhluvuko lowukulu eka Phurojeke ya Mati ya Giyani, a xiya leswaku nhlayo yo andza ya miganga sweswi yi kuma mati hikwalaho ka kungu leri.

“Hi endlile ku humelela lokukulu eka Phurojeke ya Mati ya Giyani, laha miganga ya hina yo tala sweswi yi sungulaka ku kuma mati emakaya ya yona. Ndhawu yo hlayisela mati ya Giyani yi hetisiwile, naswona ndhawu leyi sweswi yi humesa 30 wa timegalitara ta mati hi siku,” ku vula meyarankulu Shayi.

Meyarankulu u engeterile leswaku va Lepelle Northern Water va ya emahlweni na ku akiwa ka phayiphi leyikulu ya 325 km ku suka eka ndhawu yo hlayisela mati ya Giyani ku ya eka miganga yo hambana hambana ya masipala wa Greater Giyani. Ku vuriwa leswaku phurojeke leyi yi hetiwile hi 77.2%, laha Phayiphi ya A se yi hetiweke.

“Tanihi masipala wa xifundzantsongo, nchumu wa nkoka wa hina i ku hlanganisiwa ka mati ya le makaya, hi kongomisa eka miganga yo sungula ya 24 eka xiyenge xo sungula. Phurojeke leyi yi hetiwile hi 92.3%, na migangaa ya 11—Bambeni, Homu 14A, Homu 14B, Mapayeni A, Ndindani, Nwakhuwani, Ngove B, Mageva B, Mhlaba Willem, na Maphata—se yi hlanganisiwe hi ku helela na layini/ phayiphi leyikulu ya mati,” a hlamusela.

Kuya hi yena, vunyingi bya miganga eka xifundzhantsongo lexi ya ha titshege hi mati yale hansi ka misava, naswona ahi ti “borehole’ hinkwato leti tirhaka. “Hi na 272 wa ti ‘borehole’ leti ta ha lavaka ku nyikiwa matimba,” ku ya emahlweni meyarankulu, a tsundzuxa miganga hi ntlhontlho wa mati eGiyani.

“Damu ra Nsami sweswi ri le ka 11.4% ntsena, ku nga ku hunguteka lokukulu loko ku pimanisiwa na nkarhi lowu fanaka lembe leri nga hundza loko ri yime eka 51.1%. Damu ra Middle Letaba rona ri nyanyile ngopfu, laha ri nga eka 0.7% ntsena. Leswi swa vilerisa swinene, naswona hi lava ku nghenelela ka muvumbi tlhelo ntirhisano lowukulu ku suka eka miganga ya hina eku hlayiseni ka mati,” ku vula meyarankulu.

Meyarankulu u tlhele a vulavula hi xidzedze xa sweswinyana eGiyani, lexi nga onha swinene tindlu na switirhisiwa swa magondzo. U kombisile leswaku tindlu ta 465 ti khumbekile, kun’we na titliliniki tinharhu na swikolo swa kwalomu ka 14. Ku onhaka ka mindyangu ntsena eka masipala wa Greater Giyani ku ringanyetiwa ku tlula R100 wa mamiliyoni.

U vule leswaku hambi leswi masipala wa xifundzantsongo wu hangalaseke madzana ya matarase, minkumba, na matende, ku na swidingo leswi faneleke ku endliwa ku lulamisa xiyimo lexi.

Hi nkarhi lowu fanaka, van’wamapurasi va ndhawu liya va endle xikombelo eka meyarankulu wa muganga ku nghenelela na nseketelo eka migingiriko ya vona ya vurimi. “Swifuwo swa hina swi ya emahlweni swi fa hikwalaho ka dyandza. Hi lava mpfuneto wa timali hi xihatla,” ku vula Brenda Mavasa, loko a vulavula hi ku yimela van’wamapurasi.

Mavasa u tlhele a hlohlotela meyarankulu ku rhangisa emahlweni ku vuyiseriwa ka rirhangu leri nga onhaka etlhelo ka magondzo, leswi endleriweke ku endla leswaku swifuwo swi nga ngheni emagondzweni. U kandziyisile leswaku ku pfumaleka ka ku biyela loku faneleke a swi hoxi xandla ntsena eka timhangu ta le magondzweni kambe swi tlhela swi endla leswaku van’wamapurasi va lahlekeriwa loko swifuwo swi bisiwa hi mimovha leyi fambaka hi rivilo lerikulu.

Loko a hlamula, meyarankulu u vule leswaku, “timhaka hinkwato leti nga tlakusiwa ti ta landzeleriwa na tindzawulo leti faneleke ku tiyisisa leswaku miganga yi kuma mpfuneto.”