HMPV yi tisa ku chava
Hi Ntsakisi Gracia Chauke
MaAfrika-Dzonga ya kombisa ku vilela hi ku hangalaka ka xitsongwatsongwana xa Human Metapneumovirus (HMPV) eChina, laha vo tala va chavaka leswaku swi nga yisa eka xiphiqo xin’wana xa misava hinkwayo xo fana na COVID-19 leyi vangeke mpfilumpfilu hi 2020.
Swiviko swa swiyenge swa mabulo swi nyanyisa ku vilela tanihi leswi swiviko swi kombisaka leswaku xitsongwatsongwana lexi xi vanga ntshikelelo eka nhlayiso wa rihanyo wa le China. Hambiswiritano, vativi va rihanyo va vula leswaku a ku na xilaveko xo chava eAfrika Dzonga tanihi leswi mhaka leyi yi hambaneke ni ya COVID-19. Sweswi tiko ra China ri le ka nguva ya rona ya xixika, ku nga nkarhi lowu HMPV yi talaka ku va kona.
Profesa Tulio de Oliveira, Mulawuri wa Centre for Epidemic Response and Innovation eYunivhesiti ya Stellenbosch, u tiyisisile vaaki loko a burisana na eNCA. U hlamuserile leswaku HMPV i xitsongwatsongwana lexi hlaselaka ngopfu vanhu hi tinguva ta xixika. “Afrika-Dzonga sweswi ri le ka nguva ya rona ya ximumu, kutani a hi fanelanga ku vilela hi ku hangalaka ka xitsongwatsongwana lexi sweswi,” ku vula yena.
U ye emahlweni a hlamusela leswaku: “Xitsongwatsongwana lexi xi tshuburiwile rosungula malembe yo tlula 40 lawa yanga hundza naswona hi ntolovelo xivanga swikombiso leswi nga riki na khombo, kufana na mukhuhlwana, swofana na ku khohlola na ku hisa ka mirhi. A hi xitsongwatsongwana lexintshwa, naswona ku na vanhu votala lava nga tshama va khomiwa hi vuvabyi lebyi, hikokwalaho masocha ya miri ya swikota ku lwa na byona.”
Profesa Paul Griffin, mutivi wa mavabyi lama tlulelaka ku suka eBrisbane, eAustralia, na yena u kambisise xiyimo lexi. U hlamuserile leswaku HMPV yi hambanile swinene na COVID-19, leyi a yi ri xitsongwatsongwana lexintshwa tlhelo lexi nga tiviwiki. U vule leswaku: “HMPV yi ni malembe yo hlaya yi ri kona, hikwalaho a swi tshembisi leswaku yi ta vanga ntungu.” “Hambiswiritano, ku andza ka timhangu eChina swa vilerisa, naswona hi fanele hi teka magoza yo hunguta ku hangalaka ka yona.”
Hambileswi ku nga riki na murhi wo tshungula kumbe vutshunguri bya HMPV, vativi va rihanyo va tsundzuxa ku landzela switsundzuxo swa xisekelo swa rihanyo, swo tanihi ku hlamba mavoko ni ku papalata ku hlangana ni vanhu lava vabyaka. Magoza lawa ya nga pfuna ku hunguta khombo ra ku hangalaka ka xitsongwatsongwana.
