Vanhu va nharhu va khomiwa
Hi Orlando Chauke
Vaehleketeleriwa vanharhu, va malembe ya le xikarhi ka 39 na 54, va khomiwile mayelana na ku hoxa xandla eka migingiriko ya migodi leyi nga riki enawini eGiyani. Vaehleketeleriwa lava va khomiwile hi nkarhi wa ntirho lowu kunguhatiweke hi vukheta lowu endliweke hi ntlawa wa maphorisa lawa ya tirhanaka na pfhumba leri vuriwala Vala Umgodi. Ntirho lowu wu sungurile hi Ravumbirhi nimixo naswona wu ye emahlweni ku fikela nivusiku, laha a wu kongomisiwile eka tindhawu ta migodi leti nga riki enawini leti rhendzeleke Giyani, ku katsa na muganga wa Mapuve.
Maphorisa ya vula leswaku vaehleketeleriwa a va ri eku celeni ka sava na switirhisiwa leswi nga vaka na nsuku handle ka mpfumelelo lowu lavekaka. Hi ku tirha hi ku ya hi xiviko lexi tshembekaka, maphorisa ya hlasele ndhawu leyi nga riki enawini ya migodi, ya yimisa mintirho ni ku khoma lava katsekaka. Ntirho lowu wu endliwile etlhelo ka nambu wa Klein Letaba eka
buloho ra Suduza Mhinga, ku nga nyangwa lowukulu wo nghena edorobeni ra Giyani. Ku kumiwile TLB yi karhi yi tirhisiwa eka ndhawu ya migodi ya sava. Vulavisisi byi paluxe leswaku vanhu lavambirhi lava a va tirhisa michini, va malembe ya 39 na 49, a va nga ri na mpfumelelo lowu lavekaka ku cela sava. Vaehleketeleriwa lava havambirhi va khomiwile endhawini yoleyo. Endzhaku ka vuxokoxoko byin’wana, maphorisa ya ye emahlweni ya ya enambyeni wa Ritavi, lowu na wona wu nga eGiyani, laha ya nga kuma muehleketeleriwa wa vunharhu, wanuna wa malembe ya 54 hi vukhale wo huma eLesotho, a ri karhi a lulamisa swicelwa leswi nga na nsuku.
Hi nkarhi wa ku khomiwa, maphorisa ya tekile nkwama wa 2 kg wa swilo leswi ehleketeleriwaka ku va swi ri na nsuku, xipedi na swin’wana. Vulavisisi byo sungula byi paluxe leswaku muehleketeleriwa a ri etikweni swi nga ri enawini. U hehliwe hi milandzu yimbirhi: ku ceriwa ka sava loku nga riki enawini ni ku tlula milawu ya vuhlapfa. Vaehleketeleriwa lava khomiweke va languteriwa ku ya ekhoto ku nga ri khale, laha va nga ta langutana na
swihehlo leswi fambelanaka na migodi leyi nga riki enawini na ku tlula nawu wa mbango. Vulavisisi byi ya emahlweni ku kumisisa loko ku ri na vatirhisani vo engetela kumbe tisindikheti letikulu leti katsekaka eka ntirho lowu. Hi nkarhi lowu fanaka, ku ceriwa ka sava loku nga riki enawini ka ha ri kona eGiyani, laha vunyingi bya vatirhi va le mugodini va tirhaka handle ka mpfumelelo lowu lavekaka kumbe vulawuri bya milawu. Ntirho lowu nga riki enawini wu vile xiphiqo lexi kulaka eka Xifundzhantsongo ku sukela khale, tanihi leswi wu nga hetiki ntsena switirhisiwa swa ntumbuluko kambe wu tlhela wu yisa eka ku onhiwa lokukulu ka mbango.
Hi nkarhi wun’wana masipala wa muganga wa Greater Giyani a wu ri na makungu yo simeka milawu leyi nga ta sindzisa vatirhi hinkwavo va le mugodini wa sava ku va na mpfumelelo, kambe sweswo a swi humelelanga. Leswi swi endle leswaku ku ya emahlweni ku kula ka indasitiri ya migodi ya sava leyi nga lawuriwiki, leyi sweswi yi kavanyetiwaka hi Xipano xa maphorisa lawa ya tirhanaka na pfhumba ra Vala Umgodi exifundzheninkulu.
