Kayivelo wa Mati wu ya wu Nyanya

Masipala wa Collins Chabane lowu wu kumekaku ehansi ka Masipala wa xifundzhantsongo xa Vhembe wu le xikarhi ka xiphiqo xa mati lexi nga na nkucetelo lowukulu eka ikhonomi. Xiphiqo lexi xa Mati xi siyile Vaaki va karhele ku rindzela thonsi ra mati ro huma eka tipompi ta vona, leswi swi nga endla leswaku va hlotana na tindlela tin’wana to kota ku fikelela swilaveko swa vona swa mati.

Ku vikiwa leswaku ku kayivela ka mati eka masipala swi endliwa hiku ntikeriwa ka muchini wa ku hlatshwa na ku hangalasa mati lowu tsandzekeke ku fikelela swilaveko swa vaaki swa mati tani hi leswi swi tlakukaku siku na siku. Leswi swi endla leswaku vaaki eka tindhawu to tale hansi ka Masipala va fola ti layini to leha leswaku vata kota ku ka mati.

kasi van’wana va boheka ku thola timovha leswaku ti ya varhwalela mati, la ha vambuyangwana va bohekaku ku raha xichalana na vusiku va ya kelela mati. Kasi van’wana va kala va xikanya va boxa phayiphi ya mati ya “main line” kuri ndlela ya leswaku va ta kota ku kuma mati ekusuhi.

Vaaki va Miganga yo tani hi Maphophe, Qaza, Josefa na Miganga yin’wana ya le hansi ka Mhinga yi kombisile ku tlakuka loko swita eka ku pfumaleka ka mati. Ku miganga leyi yi kuma mati, yifanele ku endla swilo swo tika swofana naku famba mpfhuka woleha ku ya ka mati na vusiku

Naswona Mati lawa a mo tshamela rohuma, karhi wun’wani vaaki va heta vhiki ku ya eka mambirhi vanga voni na thonsi na rinwe eka tiphayiphi leti pfelaka tihuma mati, tanihi leswi tinga tatiku na xandla. Leswi i xikombiso lexi kombisaka mhaka ya leswaku mati i xitirhisiwa xa nkoka eka vaaki lava tirhaka na leswaku mfikelelo wo antswa eka wona swa laveka swinene.

Kasi Vaaki va Muganga wa ka Maphophe va hlamarile no hlamarisiwa hi ku kayivela ka mati etikweni, tanihi leswi ku nga na mathangi yo tala ya mati emugangeni lowu. Ku kayivela ka mati etikweni swiendlile leswaku vaaki va boheke ku lava tindlela to hambana-hambana to kuma mati, ku fana ni ku endla swilo leswi nga riki enawini, laha vanga boxa “main line” kutani va koka mati ku ya emajarateni ya vona. Lexi twisaka ku vava, i ku mati nasweswi a mahumi, leswi siyeke vaaki va le mugangeni va ha khomile ku tika loko swita kamat.

Tatana Baloyi, u n’wani wa xirho xa Vaaki, u kombisile ku nga eneriseki ka yena, a tiyisisa leswaku Masipala wu va tshikile. U paluxile leswaku hambi leswi ku nga na thangi ra mati exikolweni xa le hansi xa Mkhacani, Mimiti leyi yi phakeriwaka hi thangi leri va ha koka exilogweni.

Tatana Baloyi u vurile leswaku, “exikarhi ka lembe ra 2021 na 2022, Vatirhi va Masipala va fikile va kombisa leswaku va hlatshwa thangi, kambe leswi swi hi hlamarisaka pfhuka ka karhi wa lowo mati a mase tshama mahuma hambi kuri thonsi rinene leri.”

“Hi tivisiwile leswaku mphakelo wa mati eka vaaki va le mugangeni wa hina a swi nge endliwi, loko hivutisa ku hikokwalaho ka yini, hi hlamuriwile leswaku hikwalaho ka leswi hi nga boxa phayiphi ya mati swi nga ri enawini,” Ku vula Tatana Baloyi.

Ku pfumaleka ka mati swiendla leswaku ku va na nkucetelo lowukulu eka ikhonomi ya ndhawu, tanihileswi masipala wu yaka emahlweni wu lwisana na mhaka leyi, va fanele ku lemuka xilaveko xo lulamisa swiphiqo swa mati na switandzhaku swa ku pfameleka ka mati eka ikhonomi.