MEC Ramathuba a Lemukisa Rixaka hi Cholera

CHOLERA – kholera i vuvabyi bya tibakteriya lebyi nga vangaka ku pfimba lokukulu na ku pfumaleka ka mati emirini. Swi vangiwa hi xitsongwatsongwana xa Vibrio cholerae, lexi kumekaka eka mati na le ka swakudya swo thyaka. Kholera i vuvabyi lebyi nga siveriwaka no tshunguleka, kambe byi nga dlaya loko munhu a nga hatli a kuma vutshunguri.

Ku lemuka vu vabyi bya kholera hi ku hatlisa i swa nkoka swinene eku siveleleni ka ku hangalaka ka vuvabyi lebyi. Kholera yitala ku kumeka eka tindzhawu letinga na mati lawa yanga tengangiku hiku hetiseka. Eka tindzhawu leti, i swa nkoka ku dyondzisa vanhu hi nkoka wa mati yo tenga na maendlelo ya kahle ya nkululo.

vanhu va nga tluleriwa hi hi xitsongwatsongwana lexi vuriwaka Vibrio cholerae loko van’wa mati yo thyaka kumbe ku dya swakudya leswi thyakeke. Tibakteriya leti ti humesa chefu leyi endlaka leswaku marhumbu ma kota ku humesa mati yo tala, naswona leswi swi endla leswaku munhu a pfimba, no tlhela a heleriwa hi mati emirini.

MEC wa Rihanyu exifhundzenikulu xa Limpopo Dokodela Phophi Ramathuba u hlamuserile leswaku vanhu lava va kumaka mati kusuka enambyeni vafanele ku teka magoza yo endla leswaku vanwa mati yo tenga.

“ ndza switiva leswaku kuna miganga leyi kumaka mati enhoveni leswi swiva vekaku ka xungeta wa le  henhla wo tluleriwa hi xitsongwatsonwana lexi kambe va nga kota ku xisevela hi ku virisa mati, va nga se matirhisa, kumbe va ma chela thosi ra jiki,” ku vula MEC Ramathuba.

“ Na loko vanhu va huma eswihambukelweni va fanela ku hlamba mavoko.” Loko MEC a ya emahlweni u vurile leswaku “ ndzi kombela va n’waMabindzu ku vahi nyikela hi ti –sanitizer eswikolweni leswaku hi ta ponisa vana va hina ka khombo leri hambi ku ri na le vaaka tiko lava vanga na swiphiqo swa mati,”

Swikombiso swa kholera swi katsa ku pfimba ka khwiri, ku hlanta ni ku heleriwa hi mati emirini. Eka swiyimo swo tika, kholera yi nga endla leswaku munhu a fa ku nga si hela tiawara to hlayanyana loko yi nga tshunguriwi. Hambiswiritano, loko va tshunguriwa hi ndlela leyi faneleke, ku katsa ni vutshunguri byo tlherisela mati emirini ni mirhi leyi dlayaka switsongwatsongwana, vanhu vo tala va hola eka kholera.

Etindhawini leti kholera yi tolovelekeke eka tona, i swa nkoka ku dyondzisa vanhu hi vuvabyi lebyi na ndlela yo sivela ku hangalaka ka byona. Leswi swi nga endliwa hi ku tirhisa minongonoko yo fikelela vaaki, matshalatshala ya rihanyo ra vaaki, na dyondzo eswikolweni na le ka switirhisiwa swa nhlayiso wa rihanyo.

Ku lemuka kholera na swona i swa nkoka eka vafambi lava yaka etindhawini leti vuvabyi lebyi byi vikiweke ku fana na tindhawu ta Gauteng na Free State lani ku vikiweke mafu hikwalaho ka kholera. Vafambi vafanele ku teka magoza ya vuxiyaxiya kuva va papalata swakudya na mati lawa ya thyakeke naswona vafanele ku lava vutshunguri loko vava na swikombiso swa kholera.

Dokodela MEC Ramathuba u tlherile a vula leswaku “Loko vu vabyi lebyi byi ku khoma, loko u nga se tsutsumela exibendlhele u fanele ku virisa mati u chele ka n’wachumu, u tlhela u chela swilepulana swa nhungu swa chukela, xikanwe na hafu ya xilepulana xa munyu ku tani u manwa loko u kha u tsutsumela exibendlhele ku ya kuma vutshunguri”.

“ku lemuka kholera i swa nkoka swinene eku siveleleni ka ku hangalaka ka vuvabyi lebyi. Hi ku dyondzisa vanhu hi maendlelo lama faneleke ya nkululo na ku fikelela mati yo tenga, hi nga pfuneta ku sivela kholera na ku ponisa vutom,” ku gimeta MEC Ramathuba.