Nkombiso wa Sayense wa Eskom 2024: Ku Humesa Vuswikoti

Hi Ntsakisi Gracia Chauke

Eka swiyenge swa sayense na thekinoloji, Afrika Dzonga ri nghenelerile hi xihatla na ku humelerisa nhluvukiso lowu xiyekaka. Migingiriko yo hambana, vuvekisi, na ntirhisano wa matiko ya misava lowu kongomisiweke eka ku seketela vutumbuluxi, ndzavisiso, na nhluvukiso swi kombisa matshalatshala lama endliweke hi rixaka.

Mfumo wa Afrika Dzonga wu simekile tipholisi na swivumbeko swo seketela sayense na thekinoloji. Loko Ndzawulo ya Sayense na Vumaki yi rhangela maqhinga ya rixaka ku tlakusa ndzavisiso wa sayense na nhluvukiso wa thekinoloji. Kasi Pulani ya Nhluvukiso wa Rixaka (NDP) yi andlala swikongomelo swo ndlandlamuxa vuswikoti bya vutumbuluxi bya Afrika Dzonga, ku katsa na ku kurisa ntirhisano wa mfumo na phurayivhete.

Swa ha te tano, va Eskom Expo for Young Scientists va ta khoma ntirho wa pulatifomo ya vantshwa va sayense ku kombisa vuswikoti bya vona bya sayense, nxaxamelo wa minkombiso ya sayense leyi nga ta pfumelela swichudeni ku lavisisa xivutiso kumbe xiphiqo ku suka eka swiyenge hinkwaswo leswikulu swa sayense, wu ta khomeriwa swichudeni leswi hlawuriweke eka tindhawu ta ku hambana hambana ta Afrika Dzonga.

Eka xitatimende lexi humesiweke, va Eskom Expo va hlamusele leswaku mintirho leyi yi kongomisiwe eka ku tlangela vutumbuluxi na ku lava ku tiva hi vutlhari, laha vativi va sayense lava ha ku sungulaka va nga ta humesa tiphurojeke ta vona ta ndzavisiso na leswi va swi tshubuleke. Ku endlela ku hluvukisa ku twisisa na ku xixima ntirho wa vona, vatekaxiave va ta burisana na vativi, vadyondzisi, na swichudeni eka Sayense, Thekinoloji, Vuinjhiniyere, Tinhlayo, na Vumaki, ku kuma vutivi na ku tlangela matshalatshala ya vona.

“Eskom Expo yi kurisa ndhavuko wa ntirhisano wa sayense na ku lavisisa hi ku hlanganisa vanhu ku suka eka tindhawu hinkwato. Leswi swi khutazaka lava va lavaka ku va vativi va sayense ku landzelela tindlela letintshwa eka ndzavisiso na ku yisa emahlweni sayense na thekinoloji etikweni,” ku ya hi xitatimende.

Mintirho leyi yi ta humelela etindhawini ta ku hambana hambana ta Afrika Dzonga, kasi exifundzheninkulu xa Limpopo, ntirho wu ta khomeriwa exifundzhenintsongo xa Mopani hi siku ra vu 26 ku ya eka 27 hi n’hweti ya Mawuwani eholweni ya Foskor, Namakgale ePhalaborwa. Exifundzhenintsongo xa Vhembe kona, ntirho wu ta va hi siku ra vu 2 ku ya eka 3 Mhawuri 2024, eholweni ya xikolo xa le henhla xa Tshivhase.

Sayense na thekinoloji i swin’wana swa leswi susumetaka nhluvuko wa vanhu, ha swi mbirhi swa tirhisana. Ku suka eka ku tshuburiwa ka swilo hi ku hambana hambana ku ya eku hluvukiseni ka thekinoloji yo ponisa vutomi, ku tirhisana ka swona ku vumbe nhluvuko wa manguva lawa naswona wu ya emahlweni wu pfula ndlela ya swilo leswintshwa swa nkarhi lowu taka.

Vumundzuku bya sayense na thekinoloji byi tshembisa ku cinca lokukulu swinene. Tindhawu leti hluvukaka to fana na ‘Artificial lntelligence’, ‘quantum computing’, na ‘nanotechnology’ ti khome vuswikoti byo hundzula tiindasitiri, ku ndlandlamuxa vuswikoti bya vanhu, na ku lulamisa mintlhontlho ya misava hinkwayo yo fana na ku cinca ka maxelo na ku pfumaleka ka switirhisiwa.