Kholichi yi hehliwa hi maendlelo yo biha

Hi Orlando Chauke

Loko makungu ya khamphasi ya Tshwane University of Technology (TUT) eGiyani ya tshinela ekusuhi na ku humelela, vanhu van’wana eGiyani va vilerisiwa hi leswaku yunivhesiti yi nga ha tsan’wa swichudeni swa laha kaya ku nghena. Va vilerisiwa hikuva va vona onge Kholichi ya Vuongori ya Giyani na yona yi ri karhi yi ala swichudeni swa ndhawu liya no seketela leswi humaka etindhawini tin’wana.

Swivilelo leswi swi tlakusiwile sweswinyana hi nkarhi wa nhlengeletano ya vaaki leyi vuriwaka foramu ya Pulani ya Nhluvukiso leyi Hlanganisiweke (IDP). Laha, vaaki va Giyani na varhangeri van’wana va vaaki va byeleke meyara, Thandi Zitha, leswaku va vilerisiwa hi maendlelo yo amukela ya kholichi ya vuongori ya Giyani.

Va n’wi kombele ku hlamusela leswaku hikokwalaho ka yini swichudeni switsongo swa laha kaya swi amukeriwa ekholichi naswona va vule leswaku va tshemba leswaku leswi a swi nge humeleli eka khamphasi leyintshwa ya TUT.

David Chauke, muyimeri wa Foramu ya Nhluvukiso wa Vaaki ya Giyani, u vule leswaku, “hi nga si vulavula hi khamphasi ya TUT, hi fanele ku lulamisa mhaka leyi na kholichi ya vuongori. Ku amukeriwa ka vanhu ku lawuriwa ePolokwane, kutani swichudeni swa ka hina swi pfaleriwa ehandle, hambileswi kholichi yi nga laha Giyani.”

U engeterile leswaku vaaki va langutane na ku pfumaleka ka vaongori naswona ku amukela swichudeni swo tala swa laha kaya ekholichi ya vuongori swi nga pfuna ku tlhantlha xiphiqo lexi. Chauke u komberile tipholisi ta ku amukela hi ndlela leyinene leti nga ta pfumelela swichudeni swo tala swa laha kaya ku joyina.

Loko a hlamula, meyara u vule leswaku masipala a wu na vulawuri eka maendlelo ya kholichi yo amukela swichudeni. Hambiswiritano, u ringanyete leswaku vaaki va nga simeka ntlawa wo langutisisa endlelo ro amukela na ku tirhisana na kholichi na Ndzawulo ya Rihanyo ku tiyisisa leswaku swi lulamile.

Ndzawulo ya Rihanyo a yi hlamulanga swivutiso mayelana na tipholisi ta ku amukeriwa ka kholichi, naswona tifoyini na marungula eka muvulavuleri wa ndzawulo Neil Shikwambani a swi hlamuriwanga.

Eka khamphasi ya TUT leyi taka, meyara u hlamuserile leswaku ku amukeriwa ku ta pfuleriwa vanhu hinkwavo, ku katsa na swichudeni leswi humaka eka tindhawu tin’wana, na leswaku masipala a wu nge swi siveli ku endla swikombelo. U khutaze vatswari leswaku va tsundzuxa vana va vona leswaku va endla xikombelo.

Meyara u tlhele a vula leswaku, hambileswi swichudeni swa laha kaya swi faneleke ku hlohloteriwa ku endla swikombelo eka TUT, vanhu va fanele ku tsundzuka leswaku TUT yi le hansi ka dyondzo ya le henhla, leyi masipala yi nga yi lawuliki.

U khutazile vaaki ku vulavula hi ku rhula hi swilaveko swa vona naswona u vule leswaku masipala wu ta seketela ntlawa wihi na wihi lowu va tshinelelaka hi ku rhula. Hambiswiritano, u tsundzuxile ku nga pfali magondzo kumbe ku vanga ku kavanyetiwa tanihi ndlela yo kombisa ku vilela.

Eku heteleleni, meyara u kombele vatswari leswaku va pfuna vana va vona ku vona mimpfuno ya ku dyondza endhawini ya ka vona, leswi nga ta hlayisa mali ya vutshamo. Hambiswiritano, u engeterile leswaku vantshwa vo tala eGiyani va nga ha tsakela ku dyondza ekule na le kaya, hambiloko ku pfuriwa khamphasi leyintshwa laha tikweni.