Bindzu ri humelela

Hi Orlando Chauke

Purasi ra matandza ra Gwevani Agricultural and Multipurpose Cooperative emugangeni wa Thomo eGiyani, ri kombisa ndlela leyi bindzu leritsongo ri nga kulaka ha yona ri va bindzu ra xiphurofexinali. Purasi leri ri simekiwile hi 2019 hi vavasati va ntlhanu, naswona ri hundzukile kusuka eka phurojeke leyintsongo kuya eka purasi ra matandza ra laha kaya leri endlaka macheleni.

Ku humelela loku ku vangiwa hi ku tiyimisela na ku tiyisela ka vasunguri va purasi leri rhangelaka hi Winnie Maswanganyi na vasunguri-kulobye va mune. Loko vantshwa va ntlhanu lava nga tirhiki va ri karhi va ringeta ku tihanyisa, vavasati lava va sungule hi ku xava matandza eka vaxavisi eMooketsi ivi va ma xavisela vaaki va ndhawu.

“A hi tolovele ku famba hi yindlu ni yindlu hi xavisa matandza eka vaaki va hina,” ku hlamusela Winnie Maswanganyi, n’wini wa mbidzu. Hi ku ya hi yena, va endle leswaku swi olovela vaxavi va vona hi ku nyika matandza hi xikweleti ivi va hlengeleta mali eku heleni ka n’hweti.

Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi, vavasati va langutane ni mintlhontlho yo tala, yo tanihi ku pfumaleka ka mphakelo lowu kavanyeteke bindzu ra vona ni ku durha lokukulu ka swo famba leswi hunguteke vuyelo bya vona. “A swi vilerisa ku ya eMooketsi ku ya lava matandza naswona hi nga ma kumi. Hi loko hi teka xiboho xa leswaku swi ta antswa ku sungula purasi ra hina ra matandza kwala eGiyani,” ku vula Maswanganyi.

Xiboho lexi xi hungute ku durha naswona xi nyikile vulawuri lebyi heleleke bya ntirhisano eka vuhumelerisi na mphakelo. Hi ku tirhisa mali leyi humaka eka mabindzu lama hundzeke, va ake yindlu ya tihuku naswona va xave tihuku ta 250 leti vekaka matandza. Riendzo a ri nga olovi; Ku ringana mune wa malembe, swirho a swi tirha handle ka miholo loko swi ri karhi swi lwela ku aka bindzu ra swona.

Ku tinyiketela ka vona ku hakerile loko va ri karhi va aka vuxaka byo tiya endzeni ka vaaki naswona va kota ku xavisa matandza yo tala handle ko boheka ku tikarhata. “Loko hi ri karhi hi vulavula, hi na gidi na makume ntlhanu wa tihuku leti hi nyikaka mabokisi ya 17 ya matandza hi siku,” ku vula Maswanganyi. Hi ku ya hi yena, hambi kuri na vuhumelerisi lebyi byale henhla, ava ha swikoti ku humesa matandza yo ringanela ku enerisa vaaki va ndzhawu liya.

“Sweswi hi kumile switandi swimbirhi laha hi kunguhataka ku ndlandlamuxa bindzu ra hina tanihi leswi sweswi hi nga kotiki ku enerisa vaaki va ndhawu hikwalaho ka xilaveko xa le henhla,” ku vula Maswanganyi, a engetela leswaku va nga tsakela ku engetela tihuku ta nyama eka bindzu ra vona enkarhini lowu taka.

“Pulani yo hetelela hi leswaku, ku engetela eka kuva na tihuku ta nyama, hi kunguhata ku aka bekarha laha hingata kota ku lulamisa tihuku leti hanyaka kuva hi ti endla ‘braai packs’, leti hi nga ta ti xavisela vaaki,” ku vula Maswanganyi, a engetela leswaku va endla mali leyi eneleke leswaku va nga kota ku thola vanhu vambirhi leswaku va va pfuna.

“Hi kota hambi ku ri ku tlherisela eka vaaki va ndhawu hi minyikelo leyi hi yi endlaka eka crèche ya ndhawu na vantshwa lava katsekaka eka mintlangu,” ku vula yena. Ku humelela ka Maswanganyi na xipano xa yena nhlohlotelo eka vantshwa van’wana lava nga tirhiki leswaku matshalatshala ya le hansi ya nga hundzula xivono xi va bindzu leri humelelaka.