Vadyondzi va tsutsumerisiwa exibedlhele

Hi Orlando Chauke

Vadyondzi va makume nkombo nkaye vo huma exikolweni xa le hansi xa Dzumeri emugangeni wa Ndhambi, eGiyani, va tsutsumiseriwe exibedlhele xa Nkhensani hi Ravumune vhiki leri nga hundza endzhaku ka loko ku hehliwa leswaku va vabye hi ku dya swakudya leswi nyikiweke hi nongonoko wa xikimi xo phamela swakudya xa xikolo.

Hi ku ya hi hungu ro sungula, vana va sungule ku vilela no kombisa ku twa ku vava ka khwiri, endzhakunyana ka loko va dyile. Timbhoni leti a ti ri endhawini ya mhangu ti vike leswaku hambileswi vadyondzi va dyeke swakudya swo hambana hambana siku rero, ku kanakana a ku dzike eka masi lama nyikeriwaka hi nkarhi wo wisa tanihi lama nga ha vaka ma vange mhangu leyi.

Vadyondzisi na vatirhi lava karhatekeke va lavile mpfuno hi xihatla ku tiyisisa leswaku vadyondzi lava khumbekaka va kuma vukorhokeri bya swa vutshunguri, va tirhisa swilamulela mhangu na mimovha ya phurayivhete ku va yisa exibedlhele xa Nkhensani. Lava nga na swikombiso leswintsongo va tshunguriwile no humesiwa, kasi swichudeni swa 11 swi amukeriwile ku ya langutiwa hikwalaho ka leswi a swi ti komba swi khomekile swinene.

Hi Ravuntlhanu nimixo vhiki leri hundzeke, xibedlhele xi humesile 8 wa vadyondzi lava amukeriweke, leswi siyeke vanharhu va ha langutiwa hikwalaho ka swikombiso leswi phikelelaka swa vuvabyi. “Hi kotile ku endzela vadyondzi exibedlhele mixo lowu. A ku ri na 11 wa vona lava amukeriweke, naswona hi tivisiwile leswaku 8 va ta ntshunxiwa, kasi vanharhu va ta tshama va etlele exibedlhele,” ku hlamusela MEC wa Dyondzo Mavhungu Lerule-Ramakhanya.

Loko a vulavula a ri exikolweni xa le hansi xa Dzumeri, MEC u vule leswaku, “eka lavanharhu lava saleke exibedlhele, un’we u khomiwe hi vuvabyi bya nchuluko, kasi lavan’wana vambirhi va hlayisiwa ehansi ka ku langutiwa ku tiyisisa leswaku xiyimo xa vona a xi nyanyi.” Hi nkarhi walowo, vito ra masi lawa ya vangeke vuvabyi lebyi i vito rin’we leri tirhisiwaka ngopfu eka swikolo swo ta leswinga eka nongonoko wa xikimi xa swakudya.

Ku vikiwa leswaku Ndzawulo ya Rihanyo yi le ku lavisiseni ka mhangu leyi naswona se yi rhumele sampulu elaboratori ku ya kamberiwa ku kumisisa loko masi lawa ya thyakisiwile hi swin’wana efemeni kumbe ya hlayisiwe hi ndlela leyi nga fanelangiki. Ndzawulo ya Dyondzo, hi ku tirhisana na Ndzawulo ya Rihanyo, yi tshembisile vulavisisi lebyi heleleke eka mhaka leyi ku kuma rimitsu ra xivangelo na ku sivela ku humelela loku fanaka eka nkarhi lowu taka.

“Ndzi nga tiyisisa leswaku sampulu ya masi lawa ku vulavuriwaka ha wona yi rhumeriwile elaboratori, naswona sweswi hi yimele mbuyelo,” ku hlamusele MEC wa Dyondzo, loko a ri karhi a lava ku tiyisekisa vatswari leswaku vana va vona va ta hlayiseka exikolweni. “Hi kambisisile ndzhawu yo hlayisa laha swakudya swi hlayisiwaka kona, hi kambisisile endlelo hinkwaro ro lulamisa swakudya hi vatswari, naswona hi kamberile ku basa na masiku yo hundzeriwa hi nkarhi naswona hinkwaswo swi languteka swiri kahle,” ku vula yena.

Hi ku ya hi MEC, swikambelo swa xikolo a swi kavanyetiwanga, tanihi leswi vadyondzi va sunguleke ku titwa va vabya ninhlekani endzhaku ka loko va tsarile swikambelo swa vona. U vule leswaku, “Vadyondzi va ya emahlweni ni swikambelo swa vona hilaha swi hleriweke hakona.”